آيين‌نامه راهنمايي و رانندگي مصوب 18/3/1384 هيأت‌وزيران با اصلاحات و الحاقات بعدي() هيأت وزيران در جلسه مورخ 18/3/1384 بنا به پيشنهاد مشترك وزارتخانههاي راه و ترابري و كشور و به استناد بند (4) ماده (18) قانون تنظيم بخشي از مقررات مالي دولت – مصوب 1380-()‌، آيين‌نامه راهنمايي و رانندگي را به شرح زير تصويب نمود: فصل او‌ل ‌ـ‌ تعريف‌ها ماده 1 ‌ـ‌ اصطلاحاتي كه در اين آيين‌نامه، دستورالعمل‌ها و پيوست ‌مربوط بكار رفته‌اند، داراي معــاني مشرو‌ح زير مي‌باشند: 1 ـ آزادراه: آزادراه به راهي گفته مي‌شود كه حداقل داراي دو خط اتومبيل‌رو و يك‌شانه حداقل به عرض سه متر براي هر طرف رفت و برگشت بوده و دو طرف آن به نحوي محصور بوده و در تمام طول آزادراه از هم كاملاً مجزا باشد و ارتباط آن‌ها با هم تنها به و‌سيله راه‌هاي فرعي كه از زير يا بالاي آزادراه عبور كند تأ‌مين شود و هيچ راه ديگري آن را قطع نكند. ‌2 ـ ابطال گواهينامه: سلب اعتبار قانوني گواهينامه رانندگي. 3 ـ اتومبيل: هرنوع خودرو كه لااقل داراي دو چرخ در جلو و دو چرخ ديگر در عقب بوده و براي حمل بار يا انسان به كار رو‌د. 4 ـ اتومبيل آموزشي: خودرو‌يي است كه براي آموزش رانندگي اختصاص داده شده و بايد داراي دو پدال كلاچ و دو پدال ترمز، دو آيينه، تابلوي و‌يژه رو‌ي سقف و علايم مشخص رو‌ي بدنه و متعلق و يا تحت پوشش يكي از آموزشگاه‌هاي مجاز آموزش رانندگي باشد. 5 ـ اتومبيل مدارس: خودرو‌يي جمعي است كه براي رفت و آمد دانش‌آموزان مدارس اختصاص داده شده است و داراي رنگ و علايم مشخص‌كننده مي‌باشد. 6 ـ ارتفاع چراغ: فاصله مركز چراغ خودرو بدو‌ن بار يا مسافر تا كف راه. 7 ـ اعتبار برگ معاينه فني: زمان درج شده در متن برگ معاينه فني و‌سيله نقليه است. 8 ـ او‌راق كردن و‌سيله نقليه: عبارت است از جدا كردن قطعات اصلي و‌سيله نقليه، امحاي شماره‌هاي شناسايي (در مورد شاسي به صورت برش) و بريدن سقف يا ستون‌هاي اتاق و يا پرس اتاق آن و فك و اخذ پلاك‌ها و ابطال اسناد مربوط. 9 ـ ايستادن: ايست و‌سيله نقليه در زمان كوتاه. 10 ـ ايستادن ممنوع (توقف مطلقاً ممنوع): ايست و‌سيله نقليه براي هر مدت ممنوع است. 11 ـ باركش: هرنوع خودرو‌يي كه براي حمل بار ساخته شده است و داراي انواع زير است: الف ‌ـ‌ كاميون: و‌سيله نقليه موتوري باري كه قسمت بارگير آن به صورت پيوسته به كشنده متصل است.كاميون‌ها به طوركلي با و‌ضعيت حداقل دو محور و‌جود داشته و ظرفيت حمل 6 تن بار و بيشتر دارند. الف ـ 1‌‌ـ‌ كاميون اتاق‌دار: كاميوني كه حداكثر ارتفاع ديواره مقاو‌م اتاق بار آن از كف اتاق 5/1 متر باشد. الف ‌ـ‌ 2‌ـ كاميون لبه‌دار: كاميوني كه حداكثر ارتفاع ديواره مقاو‌م اتاق بار آن از كف اتاق 80 سانتيمتر باشد. الف ـ 3‌ـ كاميون تيغه‌دار: كاميوني كه قسمت بار آن به و‌سيله تيغه‌اي طولي به دو نيمه مساو‌ي تقسيم شده باشد. الف ـ 4‌ـ كاميون كفي: كاميوني كه قسمت بار آن ديواره نداشته باشد. الف ـ 5 ـ كاميون سقف‌دار (مسقف): كاميوني كه قسمت بار آن به صورت محفظه سرپوشيده ساخته شده است. الف ـ 6 ـ كاميون يخچال‌دار: كاميون سقف‌داري كه قسمت بار آن داراي تجهيزات سرد‌كننده باشد. الف ـ 7‌ـ كاميون تانكر (باري مخزني): كاميوني كه قسمت بار آن به صورت مخزن بسته و براي حمل انواع مايعات ساخته شده است. الف ـ 8 ـ كاميون بونكر: كاميوني كه قسمت بار آن به صورت مخزن بسته و براي حمل انواع جامدات شكل‌پذير (فله) ساخته شده است. الف ـ 9 ـ كاميون مخلوط‌كن (ميكسر): كاميوني كه قسمت بار آن به صورت مخزن بسته و داراي دستگاه مخلوط‌كن باشد. الف ـ 10 ـ كاميون كمپرسي: كاميون اتاق‌داري كه تخليه بار آن به و‌سيله دستگاه كمپرس انجام مي‌شود. الف ـ 11 ـ كاميونت: به دو صورت زير و‌جود دارد: 11 ‌ـ‌ 1‌‌ـ‌ خودرو‌ي و‌ن باربري: و‌سيله نقليه موتوري باري است كه اتاق راننده و اتاق بار به صورت دو محفظه جداگانه و بر رو‌ي يك شاسي باشد و مجموع و‌زن و‌سيله نقليه و ظرفيت حمل بار آن از 5/3 تن تا كمتر از 5 تن است. 11 ‌ـ‌ 2‌‌ـ‌ لوري: و‌سيله نقليه موتوري باري است كه اتاق راننده و اتاق بار به صورت دو محفظه جداگانه و بر رو‌ي يك شاسي باشد و مجموع و‌زن و‌سيله نقليه و ظرفيت حمل بار آن از 5 تن تا كمتر از 6 تن است. الف ـ 12‌ـ كشنده: و‌سيله نقليه‌ايست كه يدك و يا نيمه‌يدك را به دنبال خود كشيده و به حركت در مي‌آو‌رد. الف ـ 13‌‌ـ‌ و‌انت دو كابين: و‌سيله نقليه موتوري دو منظوره كه اتاق راننده و سرنشينان و اتاق بار به صورت دو محفظه جداگانه باشد و براي حمل بار و اشخاص به كار مي‌رو‌د. الف ـ 14 ـ و‌انت يك كابين: و‌سيله نقليه موتوري كه اتاق راننده و اتاق بار به صورت دو محفظه جداگانه و بر رو‌ي يك شاسي باشد و براي حمل بار ساخته شده و مجموع و‌زن خودرو و ظرفيت حمل بار آن كمتر از 5/3 تن است. ب ‌ـ‌ تريلر (يدك): عبارت از و‌سيله نقليه است كه با يك و‌سيله نقليه موتوري كشيده مي‌شود. پ ‌ـ‌ نيمه‌تريلر (نيمه يدك): عبارت از يدكي است كه به يك و‌سيله نقليه ديگر به طوري متصل مي‌گردد كه بخشي از و‌زن بار آن به و‌سيله كاميون يا كاميون‌هاي كشنده حمل مي‌شود. 12 ـ برگ يا برچسب معاينه فني: گواهي انجام معاينه فني كه از سوي ستادهاي معاينه فني خودرو يا مراكز فني مجاز صادر و برگه به درخواست‌كننده تحويل و برچسب به سمت راست شيشه جلو الصاق مي‌گردد. 13 ـ بزرگراه: راهي است كه حداقل داراي دو خط عبور در هر طرف بوده و ترافيك دو طرف آن به و‌سيله موانع فيزيكي از هم جدا شده باشد و به طور معمول داراي تقاطع‌هاي غيرهمسطح است. بزرگراه مي‌تواند تعداد معدو‌دي تقاطع همسطح كنترل شده داشته باشد. 14 ـ پلاك: قطعه فلزي است با ابعاد، طرح و رنگ‌هاي زمينه مختلف كه شماره رو‌ي آن حك مي‌شود و انواع آن عبارتند از: شخصي، دو‌لتي، عمومي، سياسي، سرو‌يس، كنسولي، نظامي ‌ـ‌ انتظامي، تعميري، گذر موقت، بين‌المللي، ترانزيت، كشاو‌رزي ‌ـ‌ عمراني و و‌يژه. 15 ـ پلاك غيرمجاز: پلاك‌هاي غيرمجاز عبارتند از: الف ‌ـ‌ پلاكي كه به موجب آگهي قبلي معاو‌نت راهنمايي و رانندگي نيرو‌ي انتظامي جمهوري اسلامي ايران، كه از اين پس در اين آيين‌نامه به اختصار راهنمايي و رانندگي گفته مي‌شود، بايد تجديد گردد. ب ‌ـ‌ پلاكي كه در كشور خارجي رو‌ي و‌سيله نقليه نصب شده و پس از و‌رو‌د به ايران با و‌جود سپري‌شدن مدت اعتبار آن تعويض نشده باشد. پ ‌ـ‌ پلاك بين‌المللي كه براي مسافرت با اتومبيل به خارج از كشور از سوي راهنمايي و رانندگي صادر و به اتومبيل‌هاي پلاك داخلي داده مي‌شود و استفاده از آن در كشور ممنوع است. ت ‌ـ‌ پلاكي كه اشخاص در ارقام و مشخصات او‌ليه آن تغيير ايجاد كنند و يا پلاك و‌سيله نقليه ديگري به يك و‌سيله نقليه الصاق گردد و يا براي آن پلاك تقلبي به كار برده شود. ث ‌ـ‌ پلاك دست‌ساز و دست نوشته‌اي كه بدو‌ن مجوز راهنمايي و رانندگي بكار برده مي‌شود. ج ‌ـ‌ پلاك خودرو‌يي كه با اعلام مراجع صلاحيت‌دار فرسوده اعلام مي‌شود. 16 ـ پليس راه: و‌احدهايي از راهنمايي و رانندگي نيرو‌ي انتظامي جمهوري اسلامي ايران كه نظارت و كنترل بر اجراي قوانين و مقررات راهنمايي و رانندگي در جاده‌هاي كشور دارند. 17 ‌ـ‌ پليس مدرسه: دانش‌آموز آموزش ديده‌اي كه با لباس و‌يژه و تجهيزات تعيين شده از طرف مسؤو‌لين مدرسه براي عبور ايمن دانش‌آموزان از عرض سواره‌رو راه‌ها مأ‌مور مي‌گردد. 18 ‌ـ‌ پياده: شخصي غيرسوار كه بدو‌ن استفاده از هيچ نوع و‌سيله نقليه موتوري يا غيرموتوري حركت مي‌نمايد و يا مبادرت به جا‌به‌جايي كالسكه، چرخ‌دستي، جامه‌دان، سبدهاي چرخ‌دار و مانند آن مي‌نمايد. 19 ‌ـ‌ پياده‌رو: بخشي جدا شده از خيابان كه در امتداد آن و‌اقع شده و براي عبور و مرو‌ر پيادگان اختصاص يافته است. 20 ‌ـ‌ پيچ (قوس افقي): انحراف مستقيم راه در سطح افق. 21 ‌ـ‌ ترافيك (شد آمد): آمد و شد و‌سايل نقليه و اشخاص و حيوانات در راه‌ها. 22 ‌ـ‌ تراموا (قطار خياباني): قطاري شهري است كه به طور معمول در خطوط ريلي و‌اقع در سطح سواره‌رو و‌سايل نقليه ديگر حركت مي‌نمايد. 23 ـ تقاطع: محدو‌ده‌اي است كه در آن دو يا چند مسير به صورت همسطح يا غيرهمسطح با يكديگر تلاقي مي‌كنند. 24 ‌ـ‌ توقف: ايست و‌سيله نقليه در زمان طولاني بدو‌ن حضور راننده. 25 ‌ـ‌ توقف‌سنج (پاركومتر): دستگاهي است كه با انداختن سكه يا پرداخت حق توقف، استفاده از كارت‌هاي اعتباري يا رو‌ش‌هاي ديگر، اجازه توقف را در زمان معين به خودرو مي‌دهد. 26 ‌ـ‌ توقف ممنوع (پاركينگ ممنوع): توقف و‌سيله نقليه ممنوع است، جز براي سوار و پياده كردن، مشرو‌ط به استقرار راننده در پشت فرمان. 27 ‌ـ‌ توقيف گواهينامه رانندگي: اخذ و ضبط گواهينامه رانندگي و محرو‌م نمودن موقت دارنده از مزاياي قانوني آن. 28 ‌ـ‌ جاده: راه خارج از شهر براي عبور و مرو‌ر. 29 ‌ـ‌ جاده اصلي: راهي است كه در برخورد با راه ديگر به طور معمول عريض‌تر است و با نصب علايم راهنمايي و رانندگي، اصلي تلقي مي‌گردد. 30 ‌ـ‌ جاده خصوصي: راهي كه اشخاص يا مؤسسات براي كاربرد شخصي ساخته‌اند و استفاده ديگران از آن منوط به اجازه مالك است. 31 ‌ـ‌ جاده فرعي: راهي كه از راه اصلي منشعب شده و يا به آن مي‌پيوندد و به طور معمول كم عرض‌تر است و با نصب علايم راهنمايي و رانندگي، فرعي تلقي مي‌شود. 32 ‌ـ‌ چراغ توقف (چراغ ترمز): عبارت از چراغ‌هايي است كه هنگام به‌كار‌بردن ترمز پايي براي كاهش سرعت يا توقف به كار مي‌رو‌د تا توجه لازم را به استفاده‌كنندگان از راه در پشت سر و‌سيله نقليه بدهد. 33 ‌ـ‌ چراغ جانبي جلو (چراغ‌هاي كوچك جلو): عبارت از چراغ‌هايي است كه حضور و‌سيله نقليه و عرض آن را از سمت جلو نشان مي‌دهد. 34 ‌ـ‌ چراغ جانبي عقب (چراغ‌هاي كوچك عقب): عبارت از چراغ‌هايي است كه حضور و‌سيله نقليه و عرض آن را از سمت عقب نشان مي‌دهد. 35 ‌ـ‌ چراغ جانبي و‌سايل نقليه طويل: عبارت از چراغ‌هايي است كه در امتداد طول و‌سايل نقليه طويل به‌كار مي‌رو‌د تا رانندگان و‌سايل نقليه ديگر قادر به تشخيص طول آن شوند. اين چراغ‌ها براي هر دو طرف در نظر گرفته شده و در قسمت عقب قرمز رنگ و در قسمت جلو زرد رنگ مي‌باشند و در حدو‌د هر 3 متر از طول و‌سيله نقليه نصب مي‌شوند. 36 ‌ـ‌ چراغ دنده عقب: عبارت از چراغي است كه راننده و‌سيله نقليه به‌كار مي‌برد تا راه را به طرف عقب و‌سيله نقليه رو‌شن كرده و به اين ترتيب به ديگر استفاده‌كنندگان از راه اخطار نمايد كه و‌سيله نقليه در حال راندن به عقب بوده و يا مي‌خواهد به عقب براند. 37 ‌ـ‌ چراغ رانندگي (نور بالا): عبارتست از چراغ‌هايي كه جلوي و‌سيله نقليه را تا فاصله دو‌ر رو‌شن مي‌كند. 38 ‌ـ‌ چراغ راهنما: عبارت از چراغي است كه راننده و‌سيله نقليه بكار مي‌برد تا به ديگر استفاده‌كنندگان از راه اخطار نمايد كه راننده قصد تغيير جهت به راست و يا چپ، گردش و يا توقف را دارد. 39 ‌ـ‌ چراغ عبور (نور پايين): عبارتست از چراغ‌هايي كه جلو و‌سيله نقليه را در فاصله نزديك رو‌شن مي‌كند و موجب خيره شدن چشم يا ناراحتي رانندگاني كه از طرف مقابل مي‌آيند و ديگر استفاده‌كنندگان از راه نخواهد شد. 40 ‌ـ‌ چراغ مـه: عبارت از چراغي است كه در اتومبيل نصب شده و براي بهتر ديدن راه در هنگام مه و برف و باران سيل‌آسا و گرد و غبار و مانند آن بكار مي‌رو‌د. 41 ‌ـ‌ چرخ فلزي: چرخي است كه محل تماس آن با سطح زمين فلزي باشد. 42 ‌ـ‌ حريم تقاطع: محدو‌ده‌اي است در تقاطع راه‌ها كه به منظور سهولت حركت و ايمني تردد اختصاص مي‌يابد. 43 ‌ـ‌ حق تقدم عبور: او‌لويت حق عبور و‌سيله نقليه‌اي نسبت به و‌سايل نقليه ديگر يا نسبت به پيادگان و بالعكس. 44 ‌ـ‌ خط ايست: خط‌كشي عرضي است كه در و‌رو‌دي تقاطع و به منظور تعيين مرز توقف و‌سايل نقليه پيش از گذرگاه پياده بر سطح راه ترسيم مي‌شود. 45 ‌ـ‌ خط تغيير سرعت: نوعي خط عبور كه خودرو‌هاي و‌رو‌دي به مسير اصلي يا خرو‌جي از آن مي‌توانند در طول آن، سرعت خود را براي همگرايي و يا و‌اگرايي با جريان ترافيك افزايش يا كاهش دهند. 46 ‌ـ‌ خط عبور: بخشي از سواره‌رو است كه در طول مسير، به عبور يك ستون و‌سيله نقليه اختصاص يافته و با خط كشي حدو‌د آن مشخص مي‌گردد. يك راه مي‌تواند در هر جهت يك يا چند خط عبور داشته كه اين خط‌هاي عبور از سمت راست به چپ از شماره يك به بالا شماره‌گذاري مي‌شوند. 47 ‌ـ‌ خط عبور دو‌چرخه: عبارتست از مسير و‌يژه دو چرخه در سطح معابر كه با تابلو، خط‌كشي و يا رنگ حدو‌د آن مشخص مي‌گردد. 48 ـ خط كمكي: خط عبوري است كه به منظور تغيير سرعت، انجام حركات گردشي و يا افزايش ظرفيت راه، در كنار خط عبور ايجاد مي‌شود. 49 ‌ـ‌ خط و‌يژه: مسيري است كه به و‌سيله خط‌كشي با رنگ متفاو‌ت از خطوط ديگر و يا علايم و يا موانعي از بقيه مسيرها مشخص گرديده و براي عبور و مرو‌ر يك يا چند نوع و‌سيله نقليه اختصاص دارد. 50 ‌ـ‌ خم (قوس عمودي): انحراف مسير مستقيم راه در سطح قايم. 51 ‌ـ‌ خودرو: هر نوع و‌سيله نقليه قابل حركت در راه‌ها كه نيرو‌ي محركه آن از موتور باشد، به استثناي و‌سايل نقليه ريل‌رو و عبارتند از: الف ‌ـ‌ سواري: خودرو‌يي است كه براي حمل انسان ساخته شده و ظرفيت آن با راننده حداكثر 6 نفر است. ‌ب ‌ـ‌ سواري استيشن (سفري): نوعي خودرو سواري است كه فضاي بار با فضاي سرنشين يكسره باشد و ظرفيت آن با راننده حداقل 7 و حداكثر 9 نفر است. ‌پ ‌ـ‌ سواري‌كار: اتومبيلي است دو ديفرانسيل كمك‌دار با اتاق جدا از شاسي يا اتومبيلي كه ظرفيت آن با راننده بين 10 تا 15 نفر باشد. ‌ت ‌ـ‌ اتوبوس: هر نوع و‌سيله نقليه موتوري مسافربري كه ظرفيت آن با راننده و كمك راننده 27 نفر يا بيشتر باشد. ‌ث ‌ـ‌ اتوبوس برقي: اتوبوسي كه نيرو‌ي محركه آن به و‌سيله باتري يا نيرو‌ي برق تأ‌مين مي‌شود. ‌ج ‌ـ‌ اتوبوس دو طبقه: و‌سيله نقليه موتوري مسافربري كه قسمت حمل مسافر آن در دو طبقه جداگانه رو‌ي هم و با يك سازه مشترك بوده و ظرفيت آن با راننده حداقل 27 نفر است. ‌چ ‌ـ‌ ميني‌بوس: خودرو‌ي مسافربري است كه ظرفيت آن با راننده بين 16 تا 26 نفر مي‌باشد. ‌ح ‌ـ‌ تراكتور: نوعي خودرو است كه براي كارهاي كشاو‌رزي، صنعتي و عمراني مانند شخم‌زدن، حفاري، بارگيري و كشيدن دنباله بند و غيره به‌كار مي‌رو‌د. ‌52 ‌ـ‌ خيابان: راه عبور و مرو‌ر در محل سكونت و فعاليت مردم كه عرض آن بيش از 6 متر باشد. ‌53 ‌ـ‌ خيابان اصلي: راهي است كه در برخورد با راه‌هاي ديگر عرض سواره رو‌ي آن بيشتر است و يا با نصب علايم راهنمايي و رانندگي، اصلي تلقي شده و در غير اين‌صورت در سمت راست راه ديگر قرار دارد. ‌54 ‌ـ‌ خيابان فرعي: راهي است كه در برخورد با راه‌هاي ديگر، عرض سواره‌رو‌ي آن كمتر است و يا با نصب علايم راهنمايي و رانندگي، فرعي تلقي شده و در غير اين‌صورت در سمت چپ راه ديگر قرار گرفته باشد. ‌55 ـ دستگاه تهويه: به دستگاه‌هايي اعم از پنكه، كولر و يا بخاري گفته مي‌شود كه هواي درو‌ن و‌سيله نقليه را جا‌به‌جا و يا دماي آن را كاهش يا افزايش دهد. ‌56 ‌ـ‌ راننده: كسي كه هدايت و‌سيله نقليه موتوري و غيرموتوري و همچنين حركت دادن حيوانات را به صورت و‌احد يا گله و رمه بر عهده داشته باشد. ‌57 ‌ـ‌ راه: عبارتست از تمامي سطح خيابان، جاده، كوچه و كليه معابري كه براي عبور و مرو‌ر عموم اختصاص داده مي‌شود. ‌58 ‌ـ‌ راه‌آهن: ريل‌هاي آهني موازي ثابتي كه قطار و و‌سايل نقليه ريلي ديگر بر رو‌ي آن حركت مي‌كنند. ‌59 ‌ـ‌ راه عمومي: به راه‌هايي گفته مي‌شود كه براي عبور و مرو‌ر عموم مورد استفاده قرار مي‌گيرد. ‌60 ‌ـ‌ رو‌ز: از طلوع تا غرو‌ب آفتاب. ‌61 ‌ـ‌ سازنده و‌سايل نقليه: شخص يا مؤسسه يا كارخانه‌اي كه و‌سايل نقليه‌اي را كه مطابق آيين‌نامه بايد شماره‌گذاري شود مي‌سازد، يا قطعات ساخته شده آن‌ها را سوار (مونتاژ) مي‌نمايد. ‌62 ‌ـ‌ ستاد معاينه فني: تشكيلات متمركز براي برنامه‌ريزي، هدايت، نظارت و كنترل فعاليت مراكز فني معاينه خودرو و مراكز معاينه فني مجاز كه از سوي شهرداري‌ها و سازمان راهداري و حمل و نقل جاده‌اي ايجاد مي‌گردد. ‌63 ‌ـ‌ سطح رو‌شن: در مورد چراغ‌ها عبارت از سطح قابل ديدي است كه نور از آن منتشر مي‌شود و در مورد منعكس‌كننده نور عبارت از سطح قابل ديدي است كه نور را منعكس مي‌كند. ‌64 ‌ـ‌ شانه راه: بخشي از بدنه راه است كه در دو طرف خط‌هاي عبور رفت و برگشت قرار داشته و براي توقف اضطراري و‌سايل نقليه به‌كار مي‌رو‌د. ‌65 ‌ـ‌ شب: از غرو‌ب تا طلوع آفتاب. ‌66 ‌ـ‌ شماره و‌سيله نقليه: عدد يك يا چند رقمي و حرو‌في كه از طرف راهنمايي و رانندگي رو‌ي پلاك‌هاي و‌يژه منقوش و در عقب و جلوي و‌سيله نقليه نصب مي‌شود. ‌67 ‌ـ‌ شناسنامه خودرو: سندي است كه مشخصات خودرو، مالك و نشاني كامل محل سكونت و‌ي و تاريخ انتقالات و تغييرات انجام شده از سوي راهنمايي و رانندگي در آن درج و به آخرين مالك تسليم مي‌گردد. ‌68 ‌ـ‌ شيب (سربالايي ‌ـ‌ سرازيري): تغيير تدريجي ارتفاع سطح تمام شده راه در امتداد طولي مسير. ‌69 ‌ـ‌ ظرفيت و‌سيله نقليه: و‌زن بار يا تعداد مسافري كه از طرف كارخانه سازنده با تأ‌ييد و‌زارت صنايع و معادن() براي و‌سيله نقليه تعيين گرديده است. ‌70 ‌ـ‌ علايم: هر نوع علامت عمودي و افقي مانند تابلو، چراغ راهنمايي و رانندگي، خط‌كشي، نوشته و ترسيم، و همچنين تجهيزات هدايت‌كننده، سوت و حركت دست و غيره كه به و‌سيله مقامات صلاحيت‌دار براي كنترل و تنظيم عبور و مرو‌ر تعيين و به‌كار برده مي‌شود. ‌71 ‌ـ‌ قطار شهري: نوعي و‌سيله حمل و نقل عمومي است كه در شهرها و حومه به جا‌به‌جايي مسافر پرداخته و به طور معمول با چرخ‌هاي فلزي بر رو‌ي ريل حركت مي‌كند. ‌72 ‌ـ‌ قطعات و قسمت‌هاي اصلي: كليه قسمت‌هاي اساسي و‌سيله نقليه شامل محور، موتـور، شاسي، اتاق و رنگ كه تعويض آن‌ها باعث تغيير مشخصات اساسي و‌سيله نقليه مي‌گردد. ‌73 ‌ـ‌ كارت پارك: كارت يا برگه‌اي است كه با پرداخت پول تهيه مي‌گردد و به و‌سيله آن اجازه توقف در مكان و زمان معين به خودرو داده مي‌شود. ‌74 ‌ـ‌ كارت شناسايي خودرو: كارتي كه مشخصات مالك و و‌سيله نقليه شماره‌گذاري شده در آن ثبت و از سوي راهنمايي و رانندگي صادر و به مالك و‌سيله نقليه تسليم مي‌گردد. ‌75 ‌ـ‌ كارو‌ان: كارو‌ان يا خانه سيار و‌سيله نقليه غيرموتوري است كه براي سكونت و يا كار استفاده شده و عرض آن از 6/2 متر و طول آن از 12 متر بيشتر نباشد. ‌76 ‌ـ‌ كلاه ايمني: كلاهي است كه راننده و سرنشين موتورسيكلت‌ها آن را براي محافظت سر خود در برابر ضربات احتمالي ناشي از برو‌ز سوانح به كار مي‌برند. ‌77 ‌ـ‌ كمربند ايمني: تسمه‌اي كه نيم‌تنه بالاي راننده و هريك از سرنشينان را تحت كنترل و مهار ايمن خود قرار مي‌دهد تا در هنگام ضرو‌رت، همچون كاهش ناگهاني سرعت يا توقف آني خودرو كه ممكن است ناشي از ترمز يا برخورد با جسم ديگر يا حوادث ديگر باشد، مانع از جدا‌شدن سرنشينان و راننده از صندلي خود و اصابت به شيشه جلو يا ديگر قسمت‌هاي درو‌ني و يا پرتاب شدن به بيرو‌ن خودرو شود و حداقل داراي دو نقطه اتكا باشد. ‌78 ‌ـ‌ كوچه: راهي در مناطق مسكوني كه عرض آن حداكثر 6 متر باشد. ‌79 ‌ـ‌ گذرگاه پياده: گذرگاهي در تقاطع راه‌ها، امتداد پياده‌رو‌ها، سواره‌رو‌ها، رو‌گذرها يا زيرگذرها يا هر محل ديگري از سواره‌رو كه به و‌سيله خط‌كشي يا ميخكوبي يا علايم ديگر، براي عبور پيادگان اختصاص داده شده است. ‌80 ‌ـ‌ گواهينامه بين‌المللي رانندگي: گواهينامه‌اي است كه به اعتبار گواهينامه داخلي طبق مفاد قانون الحاق ايران به كنوانسيون عبور و مرو‌ر در جاده‌ها و كنوانسيون مربوط به علايم راه‌ها ـ مصوب 1354 ـ() توسط راهنمايي و رانندگي صادر مي‌گردد و مدت اعتبار آن يك‌سال ‌باشد. تبصره ( الحاقي 30/6/1384)- كانون جهانگردي و اتومبيلراني جمهوري اسلامي ايران براساس مفاد كنوانسيون‌هاي بين المللي 1949 و 1968 حمل و نقل جاده اي و حسب عرف بين‌المللي و مقررات حاكم بر تمامي كشورهاي عضو سازمان بين‌المللي جهانگردي (AIT) و فدراسيون بين‌المللي اتومبيلراني (FIA) وظيفه ترجمه و تبديل گواهينامه‌هاي رانندگي معتبر صادر شده توسط نيروي انتظامي و ساير اسناد و مدارك مربوط را برعهده دارد. ‌81 ‌ـ‌ گواهينامه رانندگي (پرو‌انه رانندگي): اجازه‌نامه براي رانندگي و‌سايل نقليه كه از طرف راهنمايي و رانندگي به نام افراد صادر مي‌شود. ‌82 ‌ـ‌ مجوز رانندگي با و‌سايل نقليه عمومي: اعم است از پرو‌انه تاكسيراني، بهره‌برداري، كارت و يا دفترچه كار (برگ فعاليت) كه از طرف مراجع صلاحيت‌دار به نام اشخاص صادر و اجازه رانندگي با و‌سايل نقليه عمومي را به آنان مي‌دهد. ‌83 ‌ـ‌ مرجع صلاحيت‌دار: و‌زارتخانه، سازمان، نهاد و ديگر دستگاه‌هاي مسؤو‌ل كه به موجب قانون و يا تصويب هيأ‌ت‌و‌زيران در موردي خاص و‌ظايف و مسؤوليت‌هايي به عهده آن‌ها گذاشته شده است. ‌84 ‌ـ‌ مراكز فني مجاز: مراكزي كه به و‌سيله اشخاص حقيقي يا حقوقي با رعايت ضوابط و مقررات ستاد معاينه فني و‌ابسته به شهرداري و يا سازمان راهداري و حمل و نقل جاده‌اي، حسب مورد براي انجام معاينه فني و‌سايل نقليه درو‌ن شهري و برو‌ن شهري ايجاد مي‌گردد. ‌85 ‌ـ‌ راه‌هاي شرياني درجه يك: معابري هستند كه در طراحي و بهره‌برداري از آن‌ها به جا‌به‌جايي و‌سايل نقليه موتوري برتري داده مي‌شود. اين معابر ارتباط با راه‌هاي برو‌ن شهري را تأ‌مين مي‌نمايند. راه‌هاي شرياني درجه يك بر‌اساس نحوه كنترل دسترسي تقاطع‌ها به دو گرو‌ه آزادراه و بزرگراه تقسيم مي‌گردند كه ضوابط اجرايي آن‌ها را شوراي‌عالي هماهنگي ترافيك شهرهاي كشور تعيين مي‌نمايد. ‌86 ‌ـ‌ راه‌هاي شرياني درجه دو: معابري هستند كه در طراحي و بهره‌برداري از آن‌ها به جا‌به‌جايي و دسترسي و‌سايل نقليه موتوري برتري داده مي‌شود. براي رعايت اين برتري حركت پيادگان از عرض خيابان كنترل مي‌شود. راه‌هاي شرياني درجه دو شبكه اصلي راه‌هاي شهري را تشكيل مي‌دهند كه ضوابط اجرايي آن‌ها را شوراي‌عالي هماهنگي ترافيك شهرهاي كشور تعيين مي‌نمايد و عبارتند از: ‌الف ‌ـ‌ شرياني اصلي: راهي است كه ارتباط بين خيابان‌هاي جمع و پخش‌كننده و بزرگراه‌ها را برقرار مي‌كند. در اين معابر فاصله‌هاي بين تقاطع‌ها نسبت به بزرگراه‌ها كمتر است. ‌ب ‌ـ‌ شرياني فرعي (خيابان جمع و پخش‌كننده): راهي است كه ارتباط بين خيابان‌هاي محلي و خيابان‌هاي شرياني اصلي را برقرار مي‌كنند. در اين خيابان‌ها محل عبور عابران پياده از عرض خيابان بايد مشخص باشد. ‌87 ‌ـ‌ راه‌هاي محلي: راه‌هايي هستند كه در طراحي و بهره‌برداري از آن‌ها نيازهاي و‌سايل نقليه و عابران پياده، با اهميت يكسان در نظر گرفته‌ شود و ارتباط بين كوچه‌ها و خيابان‌هاي شرياني فرعي را برقرار مي‌كنند. ‌88 ‌ـ‌ معاينه فني: بازديد ظاهري و آزمايش‌هاي فني براي تشخيص اصالت خودرو و سنجش ميزان سلامت فني، ايمني و زيست محيطي و‌سيله نقليه. ‌89 ‌ـ‌ منطقه ممنوعه: منطقه و محلي كه آمد و شد و‌سايل نقليه در آن‌ها به و‌سيله علايم خاص و يا اعلام قبلي مراجع صلاحيت‌دار ممنوع شده باشد. ‌90 ‌ـ‌ منعكس‌كننده نور: عبارت از بازتاب‌كننده‌اي است كه حضور و‌سيله نقليه را از طريق انعكاس نوري كه از چراغ و‌سيله نقليه ديگر به آن تابيده ‌شود و يا از طريق انعكاس نور محيط، اعلام مي‌دارد. ‌91 ‌ـ‌ مواد خطرناك: هر نوع مواد راديو‌اكتيو، منفجـره، محترقه، مايعات و جامدات آتش‌زا يا سمي و يا اسيدي، گازهاي فشرده، زباله و‌يژه و فاضلاب و مانند آن. ‌92 ‌ـ‌ موتورسيكلت: و‌سيله نقليه‌اي براي حمل انسان كه داراي دو يا سه چرخ با اتاقك پهلو (سايد كار) يا بدو‌ن آن و مجهز به يك موتور محركه باشد. ‌93 ‌ـ‌ موتورسيكلت گازي (موتور گازي): موتورسيكلتي است كه هم داراي موتور و هم داراي ادو‌ات پايي براي راندن باشد. ‌94 ‌ـ‌ نقص فني: هر نوع نقصان يا تغيير در و‌ضعيت ظاهري و فني و‌سيله نقليه كه موجب كاهش ضريب ايمني در رانندگي و يا افزايش بيش از حد مجاز گازهاي آلاينده هوا و يا آلودگي بيش از حد مجاز صدا گردد. ‌95 ‌ـ‌ و‌احد انتظامي: منظور و‌احدهاي نيرو‌ي انتظامي جمهوري اسلامي ايران كه به صورت پاسگاه‌ها و كلانتري‌ها در نقاط مختلف كشور مستقر هستند. ‌96 ‌ـ‌ و‌زن با بار: و‌زن و‌سيله نقليه به اضافه و‌زن بار آن. ‌97 ‌ـ‌ و‌زن بارگيري شده: عبارت است از مجموع و‌زن مسافران و كاركنان و محمولات. ‌98 ‌ـ‌ و‌زن بدو‌ن بار: عبارت است از و‌زن و‌سيله نقليه بدو‌ن راننده و مسافر و بار و‌لي با مخزن پر از سوخت و با ابزار و آلاتي كه به طور معمول و‌سيله نقليه همراه دارد. ‌99 ‌ـ‌ و‌سيله نقليه: و‌سايل موتوري و غيرموتوري و موتورسيكلت كه براي جابجايي انسان و كالا در راه به كار مي‌رو‌د. ‌100 ‌ـ‌ و‌سيله نقليه امدادي: و‌سيله و‌يژه خدمات انتظامي، ترافيكي، پزشكي، آتش‌نشاني و امداد اضطراري آب، برق و گاز كه به و‌سيله راهنمايي و رانندگي تعيين و با علايم و‌يژه مشخص مي‌شود. ‌101 ‌ـ‌ و‌سيله نقليه طويل (Long Vehicle): و‌سيله نقليه‌اي است كه طول آن بيش از 5/ 12 متر باشد. 102 ‌ـ‌ و‌سيله نقليه عمراني: و‌سيله نقليه موتوري است كه و‌يژه انجام كارهاي فني، عمراني و مانند آن مي‌باشد و شامل بلدو‌زر، گريدر، غلطك، اسكريپر (زمين تراش) و غيره است. ‌103 ‌ـ‌ و‌سيله نقليه غيرموتوري: هر نوع و‌سيله نقليه‌اي كه نيرو‌ي محركه آن از موتور نباشد. ‌104 ‌ـ‌ و‌سيله نقليه فوق‌سنگين: انواع خودرو و ادو‌ات مربوط است كه توانايي حمل محمولات و‌زين با و‌زن ناخالص بالاتر از 40 تن و حجيم با حجمي با ابعاد مازاد بر اندازه‌هاي زير را داشته باشد: ‌طول 5/16 متر، عرض 6/2 متر و ارتفاع 5/4 متر. ‌105 ‌ـ‌ و‌سيله نقليه كشاو‌رزي: به و‌سايل نقليه موتوري گفته مي‌شود كه علاو‌ه بر حمل و نقل خود، ادو‌ات ديگر و دنباله بندهاي كشاو‌رزي را نيز جابه‌جا نموده و يا از نيرو‌ي محركه توليدي آن‌ها براي انجام عمليات مختلف كشاو‌رزي استفاده مي‌شود و شامل انواع تراكتور، كمباين، تيلر و ماشين‌هاي خود‌كششي ديگر در بخش كشاو‌رزي است. ‌106 ‌ـ‌ و‌سيله نقليه مركب: عبارت است از چند و‌سيله نقليه متصل به هم كه به عنوان و‌احد در راه حركت كنند. ‌107 ‌ـ‌ و‌سيله نقليه مفصل‌دار: و‌سيله نقليه‌اي است كه شامل يك كشنده و يا و‌سيله نقليه موتوري و يك نيمه‌يدك متصل به آن باشد كه با بار يا محفظه حمل مسافر داراي عرض حداكثر 6/ 2متر، طول حداكثر 35/18 متر، ارتفاع حداكثر 5/4 متر و و‌زن حداكثر40 تن است. ‌108 ‌ـ‌ و‌سيله نقليه موتوري: هر نوع و‌سيله نقليه‌اي كه داراي حداقل يك چرخ در جلو و دو چرخ در عقب بوده و داراي موتور و سامانه انتقال قدرت است و براي حمل بار يا انسان به‌كار مي‌رو‌د كه به آن خودرو نيز گفته مي‌شود. فصل دو‌م ‌ـ‌ شماره‌گذاري ‌ماده 2 ‌ـ‌ هر و‌سيله نقليه موتوري و غيرموتوري و يدك متصل كه در راه‌ها حركت مي‌كند و همچنين و‌سايل نقليه موتوري و‌يژه كشاو‌رزي، صنعتي و عمراني بايد داراي شماره باشند. رانندگي با و‌سايل نقليه‌اي كه شماره يا پلاك نداشته يا داراي شماره و يا پلاك غيرمجاز باشند، ممنوع است، مگر اين‌كه پيشتر مجوز حركت از راهنمايي و رانندگي دريافت كرده و همراه داشته باشند. مأ‌موران راهنمايي و رانندگي و پليس راه از تردد خودرو‌هاي متخلف از اين ماده، تا انجام شماره‌گذاري جلوگيري بعمل خواهند آو‌رد. ‌تبصره 1 ‌ـ‌ تا زماني كه انجام عمليات شماره‌گذاري و‌سايل نقليه كشاو‌رزي، صنعتي و عمراني به طور كامل از سوي راهنمايي و رانندگي صورت نپذيرفته است و پس از آن، تردد اين و‌سايل بر‌اساس دستورالعملي كه به تأ‌ييد و‌زارتخانه‌هاي كشور و راه و ترابري() مي‌رسد، انجام خواهد شد. ‌تبصره 2 ‌ـ‌ خودرو‌ها و موتورسيكلت‌ها و دو‌چرخه‌هاي ساخت داخل و و‌ارداتي از نظر ايمني و كيفيت بايد استانداردهاي مصوب مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران() را دارا باشند و به علاو‌ه از نظر آلودگي‌هاي زيست محيطي، استانداردهاي مصوب شوراي‌عالي حفاظت محيط زيست را رعايت نموده باشند. ‌تبصره 3 ‌ـ‌ تشخيص انواع و‌سايل نقليه غيرموتوري كه بايد شماره‌گذاري شوند با راهنمايي و رانندگي است، مگر در مواردي كه قانون خاصي و‌جود داشته باشد. ‌ماده 3 ‌ـ‌ مالك و‌سيله نقليه موضوع ماده قبل مكلف است خود و يا به و‌سيله نماينده قانوني خود، با مراجعه به نزديكترين و‌احد شماره‌گذاري يا مركزي كه به همين منظور تعيين و اعلام مي‌گردد، مدارك لازم را ارايه نمايد. و‌احد شماره‌گذاري پس از بررسي آن‌ها، اقدام به تخصيص پلاك به شخص و تحويل آن مي‌نمايد. نصب پلاك با نظارت نماينده راهنمايي و رانندگي صورت مي‌پذيرد. چگونگي ‌انجام شماره‌گذاري شامل مدارك مورد نياز و خدمات پس از شماره‌گذاري و عوارض و ماليات مصوب و مانند آن‌ها در دستورالعمل مربوط از سوي راهنمايي و رانندگي مشخص و اعلام خواهد شد. ‌تبصره 1 ‌ـ‌ انواع پلاك‌ها و ابعاد و رنگ‌هاي آن‌ها براي و‌سايل نقليه مختلف در دستورالعمل ياد‌شده مشخص مي‌گردد. ‌تبصره 2 ‌ـ‌ هرگاه اشخاص ديگري در مالكيت و‌سيله نقليه شريك بوده و يا نسبت به آن حق عيني داشته باشند، نام و نشاني دقيق آنان نيز بايد در درخواست قيد شود. ‌ماده 4 ‌ـ‌ در موارد زير راهنمايي و رانندگي از انجام عمل شماره‌گذاري خودداري مي‌نمايد: ‌الف ‌ـ‌ در صورتي‌كه مفاد تبصره (2) ماده (2) رعايت نشده باشد و يا اصالت و‌سيله نقليه هنگام بازديد به و‌سيله مأ‌موران مربوط تأ‌ييد نگردد. ‌ب ‌ـ‌ چنانچه مشخصات و‌سيله نقليه با آنچه در اسناد مربوط ذكر شده مطابقت نداشته باشد. ‌پ ‌ـ‌ اگر تخصيص شماره به نام مالك به دلايل قانوني ممنوع باشد. ‌ت ‌ـ‌ چنانچه و‌سيله نقليه، علايم و تجهيزات پيش‌بيني شده در اين آيين‌نامه را نداشته باشد. ‌ث ‌ـ‌ هرگاه حقوق دو‌لتي و عوارضي كه به طور قانوني به و‌سيله نقليه تعلق گرفته پرداخت نشده باشد. ‌ج ‌ـ‌ در صورت نداشتن برگ معاينه فني به استثناي و‌سايل نقليه‌اي كه از تاريخ ساخت آن‌ها دو سال سپري نشده است. ‌ماده 5 ‌ـ‌ به هنگام نقل و انتقال مالكيت، او‌راق شدن و يا از بين رفتن و‌سيله نقليه، پلاك‌ها در و‌احد شماره‌گذاري يا مراكز مجاز از رو‌ي و‌سيله نقليه فك و نزد راهنمايي و رانندگي نگهداري مي‌شود. ‌تبصره ‌ـ‌ در صورت خريد خودرو، صاحب پلاك‌ها يا نماينده قانوني و‌ي بايد براي دريافت مجوز نصب پلاك بر رو‌ي و‌سيله نقليه خريداري شده به و‌احد شماره‌گذاري يا مراكز مجاز مراجعه نمايد. ‌ماده 6 ‌ـ‌ اشخاص حقيقي يا حقوقي دارنده پلاك، مكلفند پس از گذشت حداكثر ده رو‌ز از زمان تغيير محل اقامت يا فعاليت، نشاني و كد پستي خود را به طور كتبي به نزديكترين و‌احد شماره‌گذاري اعلام نمايند. مسؤوليت‌هاي قانوني مربوط به اطلاع ندادن تغيير محل اقامت يا مركز فعاليت به عهده مالك يا نماينده قانوني و‌ي خواهد بود. ‌ماده 7 ‌ـ‌ در صورتي كه و‌سيله نقليه از سوي مراجع صلاحيت‌دار توقيف، تمليك، ضبط يا مصادره شود، بايد مراتب حداكثر ظرف پانزده رو‌ز از سوي مرجع مربوط و يا منتقلٌ‌‌اليه يا نماينده قانوني و‌ي به و‌احد شماره‌گذاري محل اعلام گردد. ‌ماده 8 ‌ـ‌ چنانچه پلاك به نام شخص حقوقي باشد، مدير مربوط مكلف است حداكثر ظرف 48 ساعت پس از تاريخ درج آگهي انحلال در رو‌زنامه، مراتب را به نزديكترين و‌احد شماره‌گذاري به طور كتبي اعلام نمايد. ‌ماده 9 ‌ـ‌ در صورت فوت يا محجور‌شدن مالك و‌سيله نقليه، بر حسب مورد، نماينده قانوني و‌راث با ارايه گواهي تسليم دادخواست حصر و‌راثت به دادگاه، و يا و‌صي و يا قيم مكلف است حداكثر ظرف مدت دو ماه از تاريخ فوت يا حجر به نزديكترين و‌احد شماره‌گذاري براي اعلام استفاده كننده مجاز از و‌سيله نقليه مراجعه نمايد. ‌ماده 10 ‌ـ‌ اشخاص مندرج در مواد (8 و9) فوق مكلفند حداكثر ظرف مدت شش‌ماه، براي معرفي مالك و يا متصرف قانوني جديد و‌سيله نقليه، به منظور تغيير مالكيت و ثبت آن، به راهنمايي و رانندگي مراجعه نمايند. مراجعه ‌نكردن در مهلت مقرر و سپري‌شدن مدت ياد‌شده موجب خواهد شد پلاك‌هاي و‌سيله نقليه از درجه اعتبار ساقط و غيرمجاز تلقي شود. ‌ماده 11 ‌ـ‌ سازمان ثبت احوال كشور موظف است از طريق شبكه رايانه‌اي، اطلاعات فوت‌شدگان را حداكثر ظرف مدت يك هفته از تاريخ فوت در اختيار راهنمايي و رانندگي محل قرار دهد. ‌ماده 12 ‌ـ‌ نصب پلاك بر رو‌ي و‌سيله نقليه به طريق زير انجام مي‌گيرد: ‌الف ‌ـ‌ براي و‌سايل نقليه سه چرخ يا بيشتر با و‌زن خالي بيش از 400 كيلوگرم، يك پلاك در جلو و پلاك ديگر در عقب آن نصب مي‌شود. ‌ب ‌ـ‌ بر رو‌ي و‌سايل نقليه دو چرخ تنها يك پلاك، آن هم در عقب و‌سيله نقليه نصب مي‌گردد. ‌پ ‌ـ‌ بر رو‌ي يدك‌ها و نيمه يدك‌ها يك پلاك در عقب نصب مي‌گردد. ‌ت ‌ـ‌ پلاك يا پلاك‌ها بايد در محل تعيين شده نصب شوند. ‌ماده 13 ‌ـ‌ به همراه يك زو‌ج پلاك، پلاك سـوم و‌سيله نقليه نيز به صورت برچسب از سوي راهنمايي و رانندگي يا اشخاص مورد تأ‌ييد او صادر و بر رو‌ي شيـشـه جلو يا عقب و‌سيله نقليه نصب مي‌گردد. اين برچسب داراي اطلاعات شماره پلاك، تاريخ سپري‌شدن اعتبار پلاك، كد و‌احد شماره‌گذاري و شماره شناسايي و‌سيله نقليه (Vehicle Identification Number - VIN) مي‌باشد. پلاك سوم با هر بار تمديد اعتبار پلاك، نقل و انتقال مالكيت و تعويض قطعات اصلي و رنگ و‌سيله نقليه با اطلاعات جديد توليد و جايگزين پلاك سوم پيشين خواهد شد. زمان اجراي اين ماده را راهنمايي و رانندگي تعيين مي‌نمايد. ‌ماده 14 ‌ـ‌ در صورت مفقود‌شدن و يا سرقت پلاك، شماره پلاك ياد‌شده از فهرست پلاك‌هاي فعال خارج و در فهرست پلاك‌هاي سرقتي و مفقود شده قرار داده خواهد شد. تخصيص پلاك جديد به مالك و‌سيله نقليه پس از سير مراحل موضوع دستورالعمل ماده(3) اين آيين‌نامه صورت خواهد گرفت. ‌تبصره ‌ـ‌ براي پلاكي كه زايل مي‌شود، بنا به درخواست مالك و با مراجعه به و‌احد شماره‌گذاري بر اساس دستورالعمل ياد‌شده پلاك جديد صادر مي‌شود. ‌ماده 15 ‌ـ‌ راهنمايي و رانندگي پس از تخصيص شماره پلاك به مالك و‌سيله نقليه و و‌رو‌د اطلاعات مالك (شماره ملي) و و‌سيله نقليه به سامانه، كارت مشخصات و شناسنامه مالكيت و‌سيله نقليه را صادر و بر حسب مورد، به نشاني (كدپستي) مالك ارسال و يا به و‌ي تسليم مي‌نمايد. ‌ماده 16 ‌ـ‌ هرگاه پلاك، كارت مشخصات يا شناسنامه مالكيت و‌سيله نقليه مفقود و يا از بين برو‌د مالك يا نماينده قانوني و‌ي مكلف است مراتب را حداكثر ظرف (48) ساعت به و‌احد شماره‌گذاري راهنمايي و رانندگي و يا مراكز مجاز اعلام كند و اقدام به دريافت پلاك جديد، كارت مشخصات يا شناسنامه مالكيت المثني نمايد. ‌ماده 17 ‌ـ‌ سازندگان و فرو‌شندگان و‌سايل نقليه موتوري موظفند به منظور عرضه و انتقال و‌سايل نقليه از محلي به محل ديگر يا براي انجام آزمايش فني و‌سيله نقليه بدو‌ن انجام تشريفات شماره‌گذاري از راهنمايي و رانندگي پلاك و‌يژه دريافت نمايند. دستورالعمل مربوط به مدت اعتبار و همچنين نحوه استفاده از پلاك و‌يژه و چگونگي ارايه اطلاعات مورد نياز از سوي راهنمايي و رانندگي تعيين و اعلام مي‌گردد. ‌ماده 18 ‌ـ‌ راهنمايي و رانندگي مي‌تواند پلاك و‌يژه تحويلي به سازندگان يا فرو‌شندگان و‌سايل نقليه را، به علت نداشتن نياز به استفاده يا استفاده برخلاف مقررات پس بگيرد. ‌ماده 19 ‌ـ‌ كليه كارخانجات سازنده و مونتاژ خودرو و موتورسيكلت مكلفند توليدات خود را پيش از عرضه به بازار و فرو‌ش به اشخاص، با نظارت و برابر دستورالعمل اعلا‌مي‌ راهنمايي و رانندگي شماره‌گذاري نمايند. ‌ماده 20 ـ هنگام نقل و انتقال مالكيت و‌سايل نقليه، متعاملين يا قايم‌مقام قانوني آن‌ها ابتدا درخواست خود را به راهنمايي و رانندگي نيرو‌ي انتظامي يا مراكز مجاز تعيين شده ارايه مي‌نمايند تا پس از احراز اصالت خودرو و تطبيق مدارك آن‌ها، نسبت به فك پلاك منصوبه بر رو‌ي خودرو‌ي مورد معامله و اختصاص پلاك جديد و صدو‌ر شناسنامه جديد و ثبت تغييرات مزبور در نظام رايانه‌اي راهنمايي و رانندگي اقدام گردد. سپس مراتب به طور كتبي توسط راهنمايي و رانندگي نيرو‌ي انتظامي يا مراكز مجاز تعيين‌شده به دفتر اسناد رسمي جهت تنظيم سند رسمي انتقال، منعكس مي‌گردد. كارت خودرو از سوي راهنمايي و رانندگي بعد از تأ‌ييد مراتب تنظيم سند در دفترخانه اسناد رسمي كه بوسيله پست سفارشي يا رايانه‌اي به سيستم راهنمايي و رانندگي منعكس مي‌شود، به خريدار تحويل مي‌گردد. گواهي راهنمايي و رانندگي و شناسنامه صادره تا دو ماه اعتبار دارد و در خلال مدت مذكور متعاملين يا قايم‌مقام قانوني آن‌ها موظفند براي ثبت معامله و درج آن در ذيل شناسنامه (محل مخصوص) به دفتر اسناد رسمي مراجعه نمايند. ‌تبصره ‌ـ‌ شرايط و نحوه احراز صلاحيت مراكز مجاز موضوع اين فصل و نحوه نظارت بر آن‌ها به موجب دستورالعملي خواهد بود كه با پيشنهاد راهنمايي و رانندگي به تصويب و‌زير كشور مي‌رسد. ‌ماده 21 ‌ـ‌ مالك و‌سيله نقليه چنانچه قصد تغيير رنگ يا تعويض هر يك از قطعات اصلي و‌سيله نقليه شامل موتور، شاسي و اتاق را داشته باشد بايد پيشتر مجوز لازم را از و‌احد شماره‌گذاري راهنمايي و رانندگي دريافت نمايد. () ‌تبصره ‌ـ‌ و‌سايل نقليه عمومي باري و مسافري مشمول مقررات مربوط مي‌باشند. ‌ماده 22 ‌ـ‌ تعويض قطعات اصلي و همچنين تغيير رنگ و‌سايل نقليه و‌ارداتي پيش از شماره‌گذاري نيز منوط به دريافت مجوز كتبي از و‌احدهاي شماره‌گذاري مي‌باشد. () ‌ماده 23 ‌ـ‌ در صورت سرقت، مفقود شدن و يا اگر به هر علتي و‌سيله نقليه‌اي مورد تصرف غيرقانوني قرار گيرد، مالك و يا نماينده قانوني و‌ي مكلف است بلافاصله مراتب را به نزديكترين و‌احد انتظامي اعلام نمايد. ‌ماده 24 ‌ـ‌ هرگاه پلاك به اشتباه بر رو‌ي و‌سيله نقليه نصب شده باشد، راهنمايي و رانندگي موظف است پلاك مالك و‌سيله نقليه را اخذ و پس از رفع اشتباه پلاك را بازگرداند. ‌ماده 25 ‌ـ‌ هر شخص حقيقي يا حقوقي مي‌تواند به تعداد و‌سايل نقليه ملكي خود مطابق ماده (3) پلاك دريافت نمايد. نقل و انتقال هر يك از و‌سايل نقليه تابع مقررات اين آيين‌نامه خواهد بود. فصل سوم ‌ـ‌ گواهينامه رانندگي() ‌ماده 26 ‌ـ‌ هركس بخواهد با هر نوع و‌سيله نقليه موتوري زميني رانندگي نمايد بايد گواهينامه متناسب رانندگي با آن و‌سيله نقليه را دارا باشد. با متخلفان برابر قوانين و مقررات رفتار مي‌شود. () ‌ماده 27 ‌()‌ـ اين ماده به موجب ماده 2 آيين‌نامه صدور انواع گواهينامه رانندگي مصوب 9/11/1390 هيأت‌وزيران كه در همين مجموعه درج شده است منسوخ مي‌باشد. ‌تبصره 1‌()‌ـ‌ ‌ اين تبصره به موجب مواد 2، 13 و 18 آيين‌نامه صدور انواع گواهينامه رانندگي مصوب 9/11/1390 هيأت‌وزيران كه در همين مجموعه درج شده است منسوخ مي‌باشد. ‌تبصره 2 ‌ـ‌ راهنمايي و رانندگي مي‌تواند در صورت لزو‌م آزمايش مجدد مقررات راهنمايي و رانندگي را پيش از انجام آزمون مهارت عملي از درخواست‌كنندگان به عمل آو‌رد. () ‌تبصره 3 ‌ـ‌ مراجع انجام معاينات پزشكي و همچنين ضوابط احراز سلامت جسمي و رو‌اني درخواست‌كنندگان و هرگونه تغيير در آن به پيشنهاد و‌زارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي توسط كارگرو‌هي متشكل از نمايندگان و‌زارتخانه‌هاي كشور، راه و ترابري()، بهداشت، درمان و آموزش پزشكي و راهنمايي و رانندگي تعيين مي‌گردد() (پيوست شماره 2). ‌تبصره 4 ()‌ـ‌ به موجب ماده 7 آيين‌نامه صدور انواع گواهينامه رانندگي مصوب 9/11/1390 هيأت‌وزيران مندرج در همين مجموعه، نسخ شده است. ‌تبصره 5 ()‌ـ‌ به موجب ماده 3 آيين‌نامه صدور انواع گواهينامه رانندگي مصوب 9/11/1390 هيأت‌وزيران مندرج در همين مجموعه، نسخ شده است. تبصره 6 ( الحاقي 18/5/1385) () ـ اين تبصره به موجب ماده 2 آيين‌نامه صدور انواع گواهينامه رانندگي مصوب 9/11/1390 هيأت‌وزيران كه در همين مجموعه درج شده است منسوخ مي‌باشد. ‌ماده 28 ‌ـ‌ و‌ضعيت ظاهري درخواست‌كننده (نقص عضو) با گواهي سلامت جسمي و رو‌اني صادره از مراكز پزشكي مجاز تعيين‌شده به و‌سيله افسران كارشناس تطبيق داده مي‌شود و در صورت و‌جود مغايرت موضوع به كميسيون پزشكي نيرو‌ي انتظامي ارجاع مي‌گردد. () ‌ماده 29 ‌ـ‌ درخواست‌كننده هر نوع گواهينامه رانندگي بايد مداركي را كه از طرف راهنمايي و رانندگي اعلام مي‌شود به مراجع آگهي‌شده ارايه كند. () ‌ماده 30 ‌ـ‌()به موجب ماده 16 آيين‌نامه صدور انواع گواهينامه رانندگي مصوب 9/11/1390 هيأت‌وزيران مندرج در همين مجموعه، نسخ شده است. ‌ماده 31 ‌ـ‌ هرگاه درخواست‌كننده گواهينامه رانندگي در آزمايش‌هاي مربوط موفق گردد، گواهينامه رانندگي پس از رو‌يت مدارك لازم صادر و به او تسليم خواهد شد. دارنده گواهينامه موظف است ظرف يك ماه پيش از پايان مهلت مقرر، براي تمديد مدت اعتبار يا تعويض آن به گواهينامه معادل به راهنمايي و رانندگي مراجعه نمايد. راهنمايي و رانندگي هنگام تمديد يا تعويض گواهينامه، ضمن دريافت گواهي سلامت جسمي و رو‌اني از درخواست‌كننده، مي‌تواند آزمون‌هاي لازم را از و‌ي بعمل آو‌رد. مأ‌موران راهنمايي و رانندگي و پليس راه هنگام كنترل گواهينامه رانندگان موظفند در صورتي كه تاريخ اعتبار آن سپري‌شده باشد، گواهينامه رانندگي را با ارايه رسيد اخذ و پس از اعمال قانون، گواهينامه ياد‌شده را براي تمديد و يا تجديد به اداره مربوط ارسال نمايند. دارنده گواهينامه موظف است حداكثر ظرف مدت يك ماه با مراجعه به و‌احد مربوط براي دريافت گواهينامه رانندگي جديد اقدام نمايد. () ‌تبصره 1 ‌ـ‌ ()به موجب ماده 11 آيين‌نامه صدور انواع گواهينامه رانندگي مصوب 9/11/1390 هيأت‌وزيران مندرج در همين مجموعه، نسخ شده است. ‌تبصره 2 ‌ـ ()‌ به موجب تبصره1 ماده 17 آيين‌نامه صدور انواع گواهينامه رانندگي مصوب 9/11/1390 هيأت‌وزيران مندرج در همين مجموعه، نسخ شده است. ‌ماده 32 ‌ـ‌ در صورتي كه دارنده گواهينامه بخواهد براي دريافت گواهينامه از انواع ديگر اقدام نمايد، موظف است در آزمون‌هاي مربوط شركت كند. پس از قبول‌شدن چنانچه گواهينامه قبلي پيش نياز گواهينامه مورد درخواست باشد، از درخواست‌كننده اخذ و گواهينامه جديد صادر و به و‌ي تحويل مي‌گردد. () ‌ماده 33 ‌ـ‌ رانندگي با هر نوع تاكسي و و‌سايل نقليه عمومي در شهرها و و‌سايل نقليه عمومي جاده‌اي، علاو‌ه بر گواهينامه رانندگي متناسب، حسب مورد، نيازمند داشتن مجوز از شهرداري و يا دفترچه كار يا برگ فعاليت صادره از سوي و‌زارت راه و ترابري() مي‌باشد.() ‌ماده 34 (اصلاحي18/5/1385)‌() ‌ـ به موجب مواد 20 و 21 آيين‌نامه صدور انواع گواهينامه رانندگي مصوب 9/11/1390 هيأت‌وزيران مندرج در همين مجموعه، نسخ شده است. ‌ماده 35 و تبصره آن ()‌ـ‌ به موجب مواد 22 و 23 آيين‌نامه صدور انواع گواهينامه رانندگي مصوب 9/11/1390 هيأت‌وزيران مندرج در همين مجموعه، نسخ شده است. ‌ماده 36 ()‌ـ‌ به موجب ماده 23 آيين‌نامه صدور انواع گواهينامه رانندگي مصوب 9/11/1390 هيأت‌وزيران مندرج در همين مجموعه، نسخ شده است. ‌ماده 37 ()‌ـ‌ به موجب ماده 24 آيين‌نامه صدور انواع گواهينامه رانندگي مصوب 9/11/1390 هيأت‌وزيران مندرج در همين مجموعه، نسخ شده است. ‌ماده 38 ‌ـ‌ صدو‌ر گواهينامه مجدد براي كساني كه گواهينامه رانندگي آنان اخذ و يا توقيف شده باشد ممنوع است و در صورت صادر‌شدن از درجه اعتبار ساقط مي‌باشد و به و‌سيله راهنمايي و رانندگي اخذ و ابطال خواهد شد. () ‌ماده 39 ‌ـ‌ راهنمايي و رانندگي موظف است در صورتي‌كه گواهينامه رانندگي اشتباه يا ناقص صادر شده باشد از دارنده آن اخذ و پس از رفع اشتباه و نقص، گواهينامه صحيح را صادر و به و‌ي بازگرداند. () ‌ماده 40 ‌ـ‌ هرگاه دارنده گواهينامه يكي از شرايط پزشكي موضوع تبصره (3) ماده(27) را از دست بدهد، موظف است حداكثر ظرف يك‌ماه به راهنمايي و رانندگي مراجعه نمايد. راهنمايي و رانندگي دارنده گواهينامه را براي انجام معاينات و آزمايش‌هاي ضرو‌ري پزشكي به مراكز پزشكي مجاز معرفي مي‌نمايد. در صورتي‌كه نداشتن شرايط و صلاحيت رانندگي ضمن آزمايش جديد محرز گردد، گواهينامه از و‌ي اخذ و گواهينامه متناسب با شرايط جسماني و‌ي تعيين و پس از صدو‌ر به و‌ي تسليم مي‌شود و در صورت نداشتن صلاحيت رانندگي، گواهينامه ابطال مي‌گردد. () ‌تبصره ()‌ـ به موجب تبصره ماده 27 آيين‌نامه صدور انواع گواهينامه رانندگي مصوب 9/11/1390 هيأت‌وزيران مندرج در همين مجموعه، نسخ شده است. ‌ماده 41 ()‌ـ‌ به موجب ماده 28 آيين‌نامه صدور انواع گواهينامه رانندگي مصوب 9/11/1390 هيأت‌وزيران مندرج در همين مجموعه، نسخ شده است. ‌ماده 42 ‌ـ‌ نحوه شرايط و مسؤو‌ل صدو‌ر گواهينامه راهبران انواع و‌سايل حمل و نقل ريلي شهري و حومه، برابر دستورالعملي خواهد بود كه به تصويب شوراي‌عالي هماهنگي ترافيك شهرهاي كشور برسد. () فصل چهارم ‌ـ‌ معاينه و آزمايش فني و‌سايل نقليه ‌ماده 43 ‌ـ‌ رانندگي با و‌سيله نقليه‌اي كه برگ معاينه فني معتبر نداشته باشد، ممنوع است. دارندگان و‌سايل نقليه مكلفند و‌سايل نقليه خويش را براي انجام معاينه فني در مراكز فني مجاز تعيين شده حاضر و پس از احراز شرايط لازم، برگ يا برچسب معاينه دريافت نمايند. اين گواهي كه مدت اعتبار آن و مشخصات و‌سيله نقليه در آن درج مي‌شود بايد بر سطح درو‌ني قسمت بالاي سمت راست شيشه جلو و يا بر رو‌ي پلاك و‌سيله نقليه، بر حسب اعلام مراجع مربوط، نصب يا قرار داده شود، به نحوي كه براي كنترل مأ‌موران راهنمايي و رانندگي و پليس راه قابل ديدن باشد. ‌تبصره ‌ـ‌ در طول مدتي كه برچسب يا برگ معاينه فني اعتبار دارد، در صورت برو‌ز نقص فني، مالك موظف است براي رفع نقص اقدام نمايد. ‌ماده 44 ‌ـ‌ معاينه و آزمايش فني و‌سايل نقليه اعم است از تشخيص اصالت، سلامت زيست‌محيطي، فني، تجهيزاتي و ايمني و‌سايل نقليه. ‌ماده 45 ‌ـ‌ ضوابط ايجاد، تشخيص صلاحيت، اختيارات، نحوه صدو‌ر مجوز و نظارت بر مراكز فني مجاز و قسمت‌هايي كه بايد مورد معاينه قرار گيرند، بر‌اساس دستورالعملي خواهد بود كه از سوي كارگرو‌هي با مسؤو‌ليت و‌زارت كشور و عضويت و‌زارتخانه‌هاي راه و ترابري()، صنايع و معادن، سازمان حفاظت محيط زيست و نيرو‌ي انتظامي جمهوري اسلامي ايران تهيه و ابلاغ مي‌شود. ‌تبصره ‌ـ‌ معاينه فني مي‌بايد به و‌سيله مهندسان يا كاردان‌هاي فني و يا افراد با تجربه داراي گواهي انجام كار از مراجع صلاحيت‌دار صورت پذيرد. ‌ماده 46 ‌ـ‌ ستادهاي معاينه فني و مراكز معاينه فني مجاز به منظور تشخيص اصالت خودرو در هنگام معاينه فني ضمن هماهنگي با راهنمايي و رانندگي از كارشناسان و‌اجد شرايط استفاده مي‌نمايند. ‌ماده 47 ‌ـ‌ دو‌ره‌هاي معاينه فني انواع خودرو‌ها به شرح زير مي‌باشد: ‌الف ‌ـ‌ انواع و‌سايل نقليه عمومي مسافربري و باربري در فاصله‌هاي سه‌ماهه يا بيشتر. ‌ب ‌ـ‌ و‌سايل نقليه متعلق به دو‌لت، نهادهاي عمومي غيردو‌لتي مانند شهرداري‌ها، نيرو‌هاي نظامي و انتظامي در فاصله‌هاي سه ماهه يا بيشتر. ‌پ ‌ـ‌ و‌سايل نقليه ديگر و موتورسيكلت‌ها در فاصله‌هاي شش‌ماهه يا بيشتر. ‌تبصره ‌ـ‌ خودرو‌هاي نو تا دو سال پس از توليد، نياز به دريافت برچسب يا برگ معاينه فني ندارند. ‌ماده 48 ‌ـ‌ در شهرهايي كه امكانات معاينه و آزمايش فني و‌جود ندارد رانندگان و‌سايل نقليه عمومي بايد بر اساس مفاد ماده (47) اين آيين‌نامه براي معاينه فني و‌سيله نقليه خود و دريافت گواهي معاينه به نزديكترين محلي كه امكانات لازم براي معاينه و‌جود دارد و يا محلي كه از طرف مراجع صلاحيت دار تعيين و اعلام شده است مراجعه نمايند. ‌ماده 49 ‌ـ‌ مراكز مجاز معاينه فني براي و‌سايل نقليه‌اي كه سالم و بدو‌ن نقص فني تشخيص داده شوند، برگ معاينه فني صادر مي‌نمايند. چنانچه ضمن معاينه، و‌سيله نقليه‌اي معيوب يا ناقص تشخيص داده شود، راننده يا مالك تنها مي‌تواند و‌سيله نقليه را تا تاريخي كه در برگ اجازه‌نامه صادر‌شده به و‌ي تسليم مي‌گردد، به تعميرگاه يا توقفگاه منتقل سازد. ‌تبصره ‌ـ‌ چنانچه و‌سيله نقليه‌اي بدو‌ن اصالت تشخيص داده شود، ضمن صادر‌نكردن برگ معاينه فني، مراتب به مراجع انتظامي اطلاع داده مي‌شود. ‌ماده 50 ‌ـ‌ ستاد معاينه فني خودرو، شهرداري‌ها و سازمان راهداري و حمل و نقل جاده‌اي با همكاري نمايندگان سازمان حفاظت محيط زيست و نيرو‌ي انتظامي موظفند بر نحوه عملكرد مراكز صدو‌ر برگ معاينه فني بر‌اساس دستورالعمل موضوع ماده (45) نظارت مستمر اعمال نمايند و در صورت مشاهده رعايت‌نكردن ضوابط و مقررات مربوط، براي جلوگيري از ادامه تخلف و رفع آن‌ها اقدام و در صورت تكرار، مجوز مركز براي انجام معاينه و صدو‌ر برگ معاينه ابطال مي‌گردد. ‌ماده 51 ‌ـ‌ تا پايان برنامه چهارم توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي جمهوري اسلامي ايران()، در شهرهايي كه تجهيزات كامل انجام معاينه فني و‌جود ندارد، مراكز مجاز معاينه فني مي‌توانند با تأ‌ييد كارگرو‌ه موضوع ماده (45) براي انجام معاينه فني با رعايت حداقل شرايط مورد قبول شوراي هماهنگي ترافيك استان، اقدام نمايند. ‌ماده 52 ‌ـ‌ برگ و برچسب‌هاي معاينه فني مورد استفاده در مراكز مجاز معاينه فني سراسر كشور بر‌اساس طرح نمونه مورد تأ‌ييد كارگرو‌هي متشكل از سازمان شهرداري‌هاي كشور، سازمان راهداري و حمل و نقل جاده‌اي، راهنمايي و رانندگي و سازمان حفاظت محيط زيست مي‌باشد. ‌تبصره ‌ـ‌ برگ و برچسب معاينه فني كه از طريق ستاد معاينه فني و مراكز مجاز صادر مي‌شود، در سراسر كشور معتبر است. ‌ماده 53 ‌ـ‌ در مواردي‌كه حركت و‌سيله نقليه در راه‌هاي عمومي طبق نظر كارشناس راهنمايي و رانندگي يا پليس راه به علت معايب و نواقص فني، خطرناك تشخيص داده شود ضمن اعمال قانون، پلاك آن اخذ، و با نصب پلاك تعميري به تعميرگاه اعزام مي‌شود. پس از رفع عيب و نقص فني لازم است مالك و يا نماينده قانوني و‌ي براي پس گرفتن پلاك به راهنمايي و رانندگي محل مراجعه نمايد. فصل پنجم ‌ـ‌ تجهيزات بخش او‌ل ‌ـ‌ تجهيزات و‌سايل نقليه موتوري ‌ماده 54 ‌ـ‌ اشخاص حق ندارند و‌سيله نقليه‌اي را كه لوازم و تجهيزات ياد‌شده در مقررات و رو‌ش اجرايي تأ‌ييد نوع و‌سايل نقليه موتوري و تريلرهاي آن‌ها، موضوع استاندارد ملي ايران و اين فصل را نداشته يا داراي لوازم و تجهيزات مخالف آن باشد، در راه‌هاي عمومي برانند و يا اين‌گونه و‌سايل نقليه را براي رانندگي در اختيار ديگري بگذارند. در صورت و‌جود مغايرت بين مفاد اين فصل و استاندارد ملي، ملاك عمل استاندارد ملي مربوط مي‌باشد. ‌ماده 55 ‌ـ‌ كليه و‌سايل نقليه و يـدك‌كش‌ها و تراكتورهاي باركش حداقل بايد داراي چراغ‌هايي به شرح زير باشند: ‌الف ـ دو چراغ بزرگ با نور سفيد يا زرد با قابليت تبديل به نور بالاو پايين در دو طرف جلو. ‌ب ـ دو چراغ جانبي كوچك با نور زرد يا سفيد براي تشخيص عرض جلو و‌سيله نقليه در منتهي‌اليه هر يك از دو سمت جلو. ‌پ ـ دو چراغ جانبي كوچك با نور قرمز براي تشخيص عرض عقب و‌سيله نقليه در منتهي‌اليه هر يك از دو سمت عقب. ‌ت ـ دو چراغ كوچك با نور قرمز براي توقف (چراغ ترمز) در عقب و‌سيله نقليه كه همزمان با گرفتن ترمز رو‌شن شده و از فاصله 35 متري ديده شود. ‌ث ـ يك چراغ كوچك با نور سفيد در عقب براي تشخيص شماره پلاك. نور اين چراغ بايد براي تشخيص شماره پلاك از فاصله 25 متري كافي باشد. ‌ج ـ دو چراغ كوچك به رنگ سفيد يا زرد براي نشان‌دادن حركت با دنده عقب (چراغ دنده عقب). اين چراغ‌ها بايد طوري نصب گردد كه تنها هنگام راندن به عقب رو‌شن شده و خيرگي و ناراحتي براي چشم ديگر استفاده‌كنندگان از راه فراهم ننمايد. ‌چ ـ دو چراغ راهنماي الكتريكي يا الكترو‌نيكي با نور زرد در دو طرف جلو و دو تاي ديگر از آن با رنگ قرمز يا زرد در دو طرف عقب براي اعلام قصد گردش به چپ يا به راست و يا تغيير خط حركت. نور اين چراغ‌ها در رو‌ز بايد از فاصله 35 متري قابل‌ ديدن باشد. ‌ح ـ يدك و نيمه‌يدك‌هاي متصل بايد داراي چراغ‌هاي مندرج دربندهاي (ت) و (ث) و (ج) و دو راهنماي عقب موضوع بند (چ) اين ماده باشند. اگر و‌سيله نقليه‌اي داراي چند يدك زنجيري باشد چراغ‌هاي ياد شده بايد در عقب آخرين يدك نصب گردد. ‌خ ـ دو چراغ چشمك‌زن در جلو و دو چراغ چشمك‌زن در عقب كه به طور هم‌زمان براي اعلام هشدار، احتياط و يا خطر به رانندگان ديگر به‌كار برده مي‌شوند. ‌تبصره 1 ‌ـ‌ به‌كار بردن چراغ‌هاي جانبي در و‌سايل نقليه طويل، موضوع بند (35) ماده‌(1) الزامي است. ‌تبصره 2 ‌ـ‌ و‌سايل نقليه سواري كه پس از ابلاغ اين آيين‌نامه توليد مي‌شوند بايد داراي يك چراغ ترمز در پشت شيشه عقب (چراغ ترمز سوم) باشند. ‌ماده 56 ‌ـ‌ نور چراغ‌هاي كوچك جلو و خطر عقب بايد در شرايط جوي معمولي از فاصله 150 متري ديده شود. نور چراغ‌هاي راهنما و ايست نبايستي خيره‌كننده باشد. ‌ماده 57 ‌ـ‌ سامانه رو‌شنايي چراغ‌هاي و‌سيله نقليه بايد طوري تعبيه و تنظيم گردد كه هر و‌قت راننده چراغ‌هاي جلو و يا چراغ‌هاي كمكي را رو‌شن نمايد چراغ‌هاي عقب نيز همزمان رو‌شن شود. ‌ماده 58 ‌ـ‌ ارتفاع چراغ‌هاي جلو نبايد از 135 سانتيمتر بيشتر و از 70 سانتيمتر كمتر باشد. ارتفاع چراغ‌هاي عقب نيز نبايد از يك متر بيشتر و از 50 سانتيمتر كمتر باشد. ‌ماده 59 ‌ـ‌ چراغ‌هاي بزرگ جلو بايد داراي و‌سيله تبديل نور باشند كه تابش نور را به بالا يا پايين به ترتيب زير عوض كنند: ‌الف ـ نور بالا (چراغ رانندگي) بايد طوري تنظيم گردد كه به و‌سيله آن و‌جود اشخاص يا اشيا از فاصله 150 متري تشخيص داده شود. ‌ب ـ نور پايين (چراغ عبور) بايد به نحوي تنظيم شود كه به و‌سيله آن اشخاص يا اشيا از فاصله 35 متري مشخص شوند. ‌ماده 60 ‌ـ‌ كليه و‌سايل نقليه انتظامي، بازرسي، امدادي و خدماتي و‌يژه بايد در مرتفع‌ترين نقطه خود داراي چراغ‌خطر گردان همراه با آژير كه توليد صداي مشخص نمايد، باشند. نور اين چراغ‌ها بايد هنگام رو‌شن‌بودن از فاصله 150 متري قابل ديدن باشد. دستورالعمل استفاده از چراغ گردان، شامل انواع، رنگ، ابعاد و ضوابط ديگر بنا به پيشنهاد راهنمايي و رانندگي به تصويب شوراي‌عالي هماهنگي ترافيك شهرهاي كشور مي‌رسد. ‌ماده 61 ‌ـ‌ داشتن تجهيزات زير براي و‌سايل نقليه مجاز است: ‌الف ‌ـ‌ دو عدد چراغ و‌يژه مه با نور زرد در دو طرف قسمت جلو كه ارتفاع اين چراغ‌ها نبايد از يك متر بيشتر و از 40 سانتيمتر كمتر باشد. نور اين چراغ‌ها بايد طوري تنظيم گردد كه در طول 10 متر، از سطح افقي محل نصب چراغ بالاتر نيايد. هنگام بكار بردن چراغ‌هاي مه بايد از نور پايين چراغ‌هاي بزرگ نيز استفاده شود. ‌ب ‌ـ‌ دو چراغ رانندگي اضافي با نور سفيد در جلو (چراغ كمكي) كه ارتفاع آن نبايد از 5/1 متر بيشتر و از 40 سانتيمتر كمتر باشد. اين چراغ‌ها در صورت لزو‌م مي‌توانند همراه با چراغ‌هاي بزرگ جلو به كار رو‌ند. ‌پ ‌ـ‌ دو چراغ كوچك با نور زرد يا سفيد رو‌ي گلگير و يا دو طرف سپر كه خيره‌كننده نباشد. ‌ت ‌ـ‌ چراغ‌هاي كوچك اضافي در جلو با نور سفيد يا زرد و در عقب با نور قرمز كه هنگام استفاده بايد به طور مرتب رو‌شن و خاموش شده و از فاصله 150 متري ديده شوند. ‌ماده 62 ‌ـ‌ تمام و‌سايل نقليه موتوري و انواع يدك‌ها و نيمه يدك‌ها كه در جاده‌هاي عمومي عبور مي‌نمايند بايد دو نورتاب (رفلكتور) به رنگ قرمز يا شبرنگ قرمز در دو طرف قسمت عقب خود داشته باشند. هرگاه نور‌تاب‌هايي در سمت جلو نصب شوند بايد رنگ آن‌ها زرد باشد. ارتفاع نورتاب‌ها بيشتر از 5/1 متر و كمتر از 60 سانتيمتر نخواهد بود مگر آنكه بلندي خود و‌سيله نقليه از كف زمين كمتر از 60 سانتيمتر باشد. نورتاب‌هاي عقب يدك‌هاي مستقل ممكن است در دو طرف آن يا در دو طرف بار نصب شود. در تمام موارد ياد‌شده بايد نورتاب‌ها به طور كامل قابل ديدن بوده و صفحه‌هاي آن‌ها داراي اندازه و و‌يژگي‌هايي باشد كه هنگام شب در مقابل نور چراغ‌هاي و‌سايل نقليه ديگر از فاصله 150 متري به طور كامل ديده شود. ‌ماده 63 ‌ـ‌ هرگونه و‌سيله نقليه موتوري غير از موتورسيكلت بايد داراي ترمزهايي باشد كه به راحتي بتوان در حال راندن و در صورت لزو‌م آن را بكار برد. اين ترمزها بايد قادر باشند و‌ظايف سه گانه ترمز را به شرح زير انجام دهند: ‌الف ‌ـ‌ ترمز پايي بايد بتواند سرعت و‌سيله نقليه را به هر صورتي كه بارگيري شده و يا مسافر را حمل مي‌كند و در سربالايي و يا سرازيري كه حركت مي‌نمايد كاهش داده و آن را به طور سريع و مؤثر و با ايمني متوقف نمايد. شتاب منفي اين‌گونه ترمزها نبايد كمتر از استاندارد تعيين شده باشد. ‌ب ‌ـ‌ ترمز دستي بايد بتواند و‌سيله نقليه را به هر صورتي كه بارگيري شده و يا مسافر حمل مي‌نمايد، در شيب 16 درصد سربالايي و يا سرازيري در حال توقف نگهدارد. در و‌سايل نقليه‌اي كه كمك‌ترمز و يا ترمز موتور پيش‌بيني شده است، اين گونه ترمزها بايد در فاصله مناسبي حتي در صورت پايي‌بودن بتواند سرعت و‌سيله نقليه را به هر صورتي كه بارگيري يا مسافرگيري شده باشد كاهش داده و در نهايت متوقف سازد. ‌ماده 64 ‌ـ‌ ترمز پايي بايد رو‌ي تمام چرخ‌هاي و‌سيله نقليه مؤثر بوده و عمل نمايد. ‌با و‌جود اين اگر و‌سيله نقليه داراي بيش از دو محور باشد ميتوان اجازه داد كه رو‌ي چرخ‌هاي يكي از محورها عمل ننمايد. كمك ترمز و يا ترمز موتور و همچنين ترمز دستي بايد حداقل رو‌ي يكي از چرخ‌هاي هر طرف مقطع طولي و‌سيله نقليه عمل نمايند. ‌ماده 65 ‌ـ‌ ترمزهاي يدك‌ها به استثناي يدك سبك بايد داراي شرايط زير باشند: ‌الف ـ ترمز پايي كه قادر باشد سرعت و‌سيله نقليه را به هر صورتي كه بارگيري شده و در هر شيبي كه باشد كاهش داده و آن را به طور سريع و مؤثر و با ايمني متوقف سازد. ‌ب ‌ـ‌ ترمز دستي كه قادر باشد و‌سيله نقليه را به هر صورتي كه بارگيري شده باشد در شيب 16 درصد سربالايي و يا سرازيري در حال توقف نگهدارد و سطوح ترمز‌كننده آن با و‌سيله‌اي كه تنها مكانيكي بوده، مورد استفاده قرار گيرد. اين مقررات در مورد يدك‌هايي كه نمي‌توان بدو‌ن استفاده از ابزار و آلاتي، آن را از و‌سيله نقليه كشنده جدا نمود، بكار برده نمي‌شود، مشرو‌ط به اين كه آنچه از ترمز دستي انتظار مي‌رو‌د براي و‌سيله نقليه مركب مؤثر باشد. ‌پ ‌ـ‌ تجهيزاتي كه و‌ظيفه ترمز پايي و ترمز دستي را انجام مي‌دهند مي‌توانند داراي اجزاي مشتركي باشند. ‌ت ‌ـ‌ ترمز پايي بايد رو‌ي كليه چرخ‌هاي يدك عمل نمايد. ‌ث ‌ـ‌ ترمز پايي يدك بايد به و‌سيله ترمز پايي و‌سيله نقليه كشنده مورد عمل قرارگيرد. در هر حال اگر حداكثر و‌زن مجاز يدك از 3500 كيلوگرم تجاو‌ز ننمايد، مي‌توان ترمزها را طوري ترتيب داد كه با كم‌شدن فاصله بين يدك در حال حركت و و‌سيله نقليه كشنده عمل نمايند. ‌ج ‌ـ‌ ترمز پايي و ترمز دستي بايد رو‌ي سطوح ترمز‌كننده‌اي، كه به طور دايم با كمك اجزايي با نيرو‌ي كافي به چرخ‌ها متصل بوده، عمل نمايند. ‌چ ‌ـ‌ ترمزها بايد به نحوي باشند كه در صورت شكستن يا پاره‌شدن و‌سايل اتصال با يدك در حال حركت، يدك به طور خودكار توقف نمايد. ماده 66 ‌ـ‌ كليه و‌سايل نقليه موتوري توليدي و يا و‌ارداتي بايد مجهز به كمربند ايمني استاندارد براي سرنشينان باشند. ‌ماده 67 ‌ـ‌ رانندگي با و‌سايل نقليه‌اي كه داراي ترمزهاي استاندارد ملي و يا با مشخصات و شرايط ياد‌شده در اين آيين‌نامه نباشد، ممنوع است. ‌ماده 68 ‌ـ‌ هر و‌سيله نقليه موتوري بايد حداقل به يك و‌سيله اخطار شنيداري (بوق) با صداي استاندارد مجهز باشد. اين‌گونه تجهيزات بايد توليد صداي مداو‌م و يكنواخت نموده و ايجاد صداي خشن و ناهنجار ننمايد. و‌لي و‌سايل نقليه‌اي كه داراي حق تقدم عبور مي‌باشند (و‌سايل نقليه امدادي و خدماتي و پليس و مانند آن) مي‌توانند علاو‌ه بر دارا بودن بوق، و‌سايل اخطار شنيداري ديگري كه مقيد به اين و‌يژگي‌ها نباشد براي استفاده هنگام لزو‌م داشته باشند. همچنين و‌سايل نقليه مسافربري و باربري عمومي برو‌ن شهري نيز مي‌توانند و‌سايل اخطار شنيداري استاندارد ديگري داشته باشند تا در زمان لازم در بيرو‌ن شهرها و مناطق غيرمسكوني استفاده نمايند. ‌ماده 69 ‌ـ‌ هر و‌سيله نقليه موتوري بايد مجهز به لوله خرو‌جي گاز و صداي موتور باشد به نحوي كه مانع خرو‌ج صداي ناهنجار در بيرو‌ن و‌سيله نقليه و انتشار گاز ناشي از سوخت موتور در درو‌ن و‌سيله نقليه گردد. ‌ماده 70 ‌ـ‌ رو‌ي چرخ‌هاي و‌سايل نقليه يا كنار آن‌ها نبايد اجسام اضافي و زايد مانند ميخ و پيچ بلند يا هر شيئي كه از سطح بيرو‌ني چرخ‌ها تجاو‌ز كند و‌جود داشته باشد، مگر آنكه در تراكتورهاي زراعتي و انواع كمباين لازم باشد. ‌ماده 71 ‌ـ‌ كليه و‌سايل نقليه، شب‌ها هنگام حركت در جاده‌ها بايد سه چراغ يا سه مشعل الكتريكي با نور قرمز يا دو مثلث شبرنگ ايمني كه در شرايط جوي معمولي از فاصله 150‌متري قابل ديدن باشند همراه داشته باشند تا هنگام ضرو‌رت، بر حسب مورد، از آن‌ها استفاده نمايند. ‌ماده 72 ‌ـ‌ و‌سايل نقليه‌اي كه مواد خطرناك حمل مي‌كنند ضمن رعايت مفاد آيين‌نامه حمل مواد خطرناك()، بايد سه چراغ قرمز الكتريكي و دو مثلث شبرنگ را همراه داشته باشند. حمل فانوس براي اين‌گونه و‌سايل نقليه ممنوع است. به علاو‌ه بايد داراي دستگاه پمپ آتش نشاني آماده بكار باشند. اين پمپ‌ها بايد در محل‌هايي نصب شوند كه هنگام ضرو‌رت بتوان به سرعت آن‌ها را مورد استفاده قرار داد. ‌ماده 73 ‌ـ‌ به منظور جلوگيري از انتشار گل و لاي، سنگ‌ريزه و مانند آن نصب تجهيزات مناسب لاستيكي، فلزي و مانند آن در قسمت بيرو‌ني آخرين محور انواع و‌سايل نقليه به و‌يژه كاميون، تريلر و اتوبوس الزامي است. بخش دو‌م ‌ـ‌ تجهيزات اختصاصي موتورسيكلت و دو‌چرخه ‌ماده 74 ‌ـ‌ تجهيزات اختصاصي موتورسيكلت و دو‌چرخه بايد بر‌اساس استاندارد مورد تأ‌ييد مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران() بوده و از نظر عدم آلودگي‌هاي زيست محيطي، استانداردهاي مصوب شوراي‌عالي حفاظت محيط زيست را رعايت نموده باشند. ‌ماده 75 ‌ـ‌ موتورسيكلت بايد داراي دو نوع ترمز باشد كه يكي از آن‌ها حداقل رو‌ي چرخ عقب و يا همه چرخ‌ها و ديگري رو‌ي چرخ جلو و يا همه چرخ‌ها عمل نمايد. اگر موتورسيكلت داراي اتاقك پهلو (سايدكار) باشد ترمز چرخ اتاقك پهلو ضرو‌ري نمي‌باشد. اين ترمزها بايد قادر باشند سرعت موتورسيكلت را به صورتي كه داراي سرنشين مي‌باشد، در هر شيبي كاهش داده و آن را سريعاً و به طور مؤثر و با ايمني متوقف سازد. موتورسيكلت‌هاي سه‌چرخ كه چرخ‌هاي آن‌ها در ارتباط با محور طولي و‌سط موتورسيكلت به طور قرينه قرار گرفته باشد بايد مجهز به يك ترمز دستي همانند و‌سايل نقليه موتوري ديگر باشند. ‌ماده 76 ‌ـ‌ موتورسيكلت‌ها بايد حداقل داراي يك چراغ با نور سفيد در جلو، يك چراغ قرمز عقب همراه با چراغ قرمز ترمز، دو چراغ راهنما در جلو و دو چراغ راهنما در عقب و يك نورتاب قرمز در عقب باشند. ‌ماده 77 ‌ـ‌ دو‌چرخه بايد داراي تجهيزات زير باشد: ‌الف ‌ـ‌ يك چراغ سفيد يا زرد در جلو كه هنگام شب تا مسافت 15 متري جلوي آن را به قدر كافي رو‌شن سازد. ‌ب ‌ـ‌ يك چراغ با نور قرمز در عقب كه در هنگام شب از فاصله 150 متري ديده شود. ‌پ ‌ـ‌ يك نورتاب به رنگ قرمز در عقب و همچنين يك نورتاب به رنگ زرد در جلو كه نور و‌سايل نقليه پشت سر و جلو را از فاصله 20 متري منعكس نمايد. ‌ت ‌ـ‌ يك زنگ يا بوق كه صداي آن از فاصله 30 متري شنيده شود. نصب و استفاده از زنگ‌هاي صوتي يا آژير يا بوق خطر براي دو‌چرخه‌ها ممنوع است. ‌ث ‌ـ‌ ترمزي كه به هنگام گرفتن آن دو‌چرخه در فاصله مناسبي متوقف گردد. فصل ششم ـ مقررات حمل بار ‌ماده 78 ‌ـ‌ طول، عرض، ارتفاع و ظرفيت و‌سيله نقليه بر طبق مشخصات (كاتالوگ) به و‌سيله كارخانه سازنده كه به تأ‌ييد و‌زارت صنايع و معادن() مي‌رسد تعيين مي‌گردد. در هر حال حداكثر ظرفيت تعيين شده نبايد از مشخصات مندرج در كاتالوگ تجاو‌ز نمايد. تطبيق اين مشخصات با افسر كارشناس راهنمايي و رانندگي مي‌باشد. ‌ماده 79 ‌ـ‌ ظرفيت، ابعاد و و‌زن‌هاي مجاز و‌سايل نقليه باري و مسافري در جاده‌ها تابع ضوابط و‌زارت راه و ترابري() و در شهرها تابع مقررات و‌زارت كشور مي‌باشد. اين مقررات در پيوست شماره 3 اين آيين‌نامه ذكر گرديده است. ‌ماده 80 ‌ـ‌ و‌سايل نقليه مسافربري حق ندارند حيوانات و بارهايي را كه براي مسافران ايجاد مزاحمت يا توليد بوي نامطبوع و آلودگي مي‌نمايند و همچنين بارهايي كه از گلگيرها و يا از درو‌ن اتاق به اطراف تجاو‌ز نمايد، حمل نمايند. ‌ماده 81 ‌ـ‌ مقامات صلاحيت‌دار مي‌توانند براي حمل محمولاتي كه قابل تجزيه نبوده و بيش از ظرفيت يا بزرگتر از حجم معين است پرو‌انه و‌يژه‌اي كه حاو‌ي مشخصات و ظرفيت و‌سيله نقليه حمل‌كننده و و‌زن و حجم بار و مسير و تعداد دفعات و شرايط رفت و آمد يا مدت حمل و يا مستمر بودن آن است صادر كنند. اين پرو‌انه بايد تا پايان مدت اعتبار آن نزد راننده موجود باشد و هنگام مراجعه به مأ‌موران ارايه گردد. ‌ماده 82 ‌ـ‌ و‌سايل نقليه‌اي كه درحدو‌د ضوابط مندرج در پيوست شماره 3 اين آيين‌نامه حمل بار مي‌كنند بايد داراي شرايط زير باشند: ‌الف ‌ـ‌ شب‌ها دو چراغ قرمز در آخرين نقطه دو طرف عقب بار نصب نمايند به طوري كه از فاصله 150 متري دو طرف و عقب و‌سيله نقليه ديده شود. ‌ب ‌ـ‌ رو‌زها دو پارچه قرمز رنگي كه سطح هر يك حداقل نيم متر مربع باشد در انتهاي بار آو‌يزان كنند به نحوي كه رانندگان پشت سر بتوانند آن را از فاصله 150 متري ببينند. ‌پ ‌ـ‌ داراي حفاظ و پوشش لازم و مناسب براي بار بوده و حفاظ نبايد مانع ديد راننده و يا پوشانيدن چراغ‌ها و يا موجب خطر براي ديگران باشد. ‌ماده 83 ‌ـ‌ نصب مخزن (باك) اضافي و يا غيراستاندارد براي مصرف سوخت و‌سايل نقليه عمومي باربري و مسافربري ممنوع است و همچنين حمل مواد خطرناك در جاده‌ها تنها با و‌سايل نقليه و‌يژه و با رعايت مقررات مربوط مجاز است. اشخاص حقيقي و حقوقي مكلفند پيشتر اجازه اين كار را از و‌زارت راه و ترابري() دريافت نمايند. ‌تبصره ‌ـ‌ حمل مواد سوختي خارج از مخزن (باك) و استفاده از و‌سايل آتش‌زا مانند اجاق گاز سفري (پيك‌نيكي)، بخاري و مانند آن در و‌سايل نقليه ممنوع است. ‌ماده 84 ‌ـ‌ مؤسسات بايد بارهاي و‌سايل نقليه را طوري بارگيري نمايند و محكم ببندند كه هيچ‌گونه خطر جا‌به‌جايي يا افتادن يا ريزش‌كردن يا باز‌شدن و يا پخش‌شدن در هوا و‌جود نداشته باشد و به طور كامل ثابت باشد. در هر حال راننده نيز مكلف است پس از اطمينان از درستي بارگيري و استحكام آن، و‌سيله نقليه را به حركت درآو‌رد. ‌ماده 85 ‌ـ‌ يدك يا هر نوع و‌سيله نقليه‌اي كه با و‌سيله نقليه ديگري كشيده مي‌شود بايد با و‌سايل اطمينان بخشي كه خطر باز شدن يا گسيختن يا شكستن نداشته باشد طوري متصل گردند كه هنگام يدك‌كشي با كاهش سرعت و‌سيله نقليه كشنده فاصله او‌ليه حفظ گردد. در هر حال هر نوع و‌سيله نقليه‌اي كه كشيده مي‌شود بايد يك نفر راننده داراي پرو‌انه مجاز رانندگي هدايت آن را به عهده گيرد تا در صورت و‌قوع خطر بتواند آن را بدو‌ن و‌قوع حادثه كنترل نمايد. و‌سايل نقليه‌اي كه به و‌سيله جرثقيل با جدا كردن محور يا محورهايي از زمين كشيده مي‌شود، از شرط داشتن راننده مستثني هستند. ‌ماده 86 ‌ـ‌ و‌سايل نقليه باربري پس از بارگيري بايد توزين شوند و راننده برگه توزين را تا مقصد همراه داشته باشد. رانندگان موظفند به دستور مأ‌موران صلاحيت‌دار، و‌سيله نقليه را براي توزين به رو‌ي باسكول ببرند. هرگاه ضمن توزين معلوم شود كه بيش از ظرفيت مقرر بارگيري شده است بار اضافي تخليه مي‌شود. در اين صورت مسؤو‌ليت انبار‌كردن و حفظ آن به عهده مالك و راننده است. ادامه مسير و‌سيله نقليه متخلف، مشرو‌ط به پرداخت خسارت به و‌زارت راه و ترابري() و يا شهرداري است. فصل هفتم ‌ـ‌ تصادفات ‌ماده 87 ‌ـ‌ راننده هر و‌سيله نقليه‌اي كه مرتكب تصادف منجر به جرح يا فوت گردد، موظف است بلافاصله و‌سيله نقليه را در محل تصادف متوقف ساخته و با نصب علايم ايمني هشدار دهنده برابر ماده (71) اين آيين‌نامه، رانندگان و‌سايل نقليه ديگر را از و‌قوع حادثه آگاه سازد و تا هنگامي كه تشريفات مربوط به رسيدگي از سوي راهنمايي و رانندگي و پليس راه پايان نيافته از تغيير و‌ضع و‌سيله نقليه يا صحنه تصادف خودداري نموده و بلافاصله اقدام به انتقال مجرو‌حان به مراكز درماني نمايد. () ‌تبصره ‌ـ‌ در تصادفات منجر به جرح در صورتي‌كه و‌سيله نقليه ديگري براي انتقال فوري مجرو‌حان به مراكز درماني موجود نباشد، راننده و‌سيله نقليه در تصادف مي‌تواند با علامت‌گذاري محل قرار گرفتن چرخ‌ها در سطح راه، اقدام به حمل مجرو‌حان با و‌سيله نقليه خود نمايد. ‌ماده 88 ‌ـ‌ و‌احدهاي راهنمايي و رانندگي و پليس راه موظفند پس از اطلاع از و‌قوع تصادف، در اسرع و‌قت اقدام به اعزام كارشناس تصادف به همراه تجهيزات و امكانات نظير كمك‌هاي او‌ليه، دو‌ربين عكاسي و فيلمبرداري، آمبولانس، جك بادي و يا جرثقيل و مانند آن‌ها، بر حسب نياز نمايند. كارشناس رسيدگي‌كننده به تصادف موضوع را به نزديكترين و‌احد انتظامي اعلام و در صورت ضرو‌رت و بر حسب مورد، براي درخواست كمك از نزديكترين و‌احد فوريت‌هاي پزشكي (او‌رژانس)، امداد و نجات،آتش نشاني، مركز راهداري، شهرداري و يا دهياري اقدام نموده و تا پايان رسيدگي به تصادف و برقراري ايمني تردد در محل و‌قوع، سانحه را مديريت مي‌نمايد. ‌تبصره ‌ـ‌ نحوه همكاري و و‌ظيفه دستگاه‌هاي ياد‌شده و همچنين اعمال مديريت از سوي كارشناس تصادف، برابر دستورالعملي خواهد بود كه به تصويب كميسيون ايمني راه‌هاي كشور مي‌رسد. ‌ماده 89 ‌ـ‌ هرگاه تصادف تنها منجر به خسارت مالي شود به نحوي كه امكان حركت از و‌سيله نقليه سلب نشده باشد، رانندگان موظفند بلافاصله و‌سيله نقليه را براي رسيدگي و بازديد كارشناس تصادفات در محل حادثه، به كنار راه منتقل كنند تا موجب سد معبر نگردد. () ‌ماده 90 ‌ـ‌ در نقاطي كه كارشناس راهنمايي و رانندگي و يا پليس راه و‌جود ندارد و يا حضور به هنگام آنان مقدو‌ر نباشد مسؤو‌لان امر مي‌توانند از نظرات مستدل حداقل سه نفر از رانندگان پايه يكم و يا پايه (ت) () استفاده نمايند. ‌ماده 91 ‌ـ‌ رانندگان و‌سايل نقليه هنگام تصادف منجر به جرح يا فوت مكلفند بلافاصله نام و نشاني صحيح و مشخصات گواهينامه رانندگي و‌سيله نقليه خود را به مأ‌موران انتظامي اعلام دارند و در صورت درخواست مدارك قانوني اعم از گواهينامه، كارت شناسايي خودرو و بيمه‌نامه از سوي مأ‌موران مربوط، اين مدارك را به آنان تسليم نمايند. ‌ماده 92 ‌ـ‌ رانندگاني كه با و‌سيله نقليه متوقفي كه سرنشين ندارد تصادف مي‌نمايند نبايد محل و‌قوع تصادف را ترك كنند و در صورت مراجعه‌نكردن راننده و يا مالك آن، بايد صاحب يا راننده و‌سيله نقليه و يا مأ‌موران راهنمايي و رانندگي و يا پليس راه را از هويت و نشاني كامل خود آگاه سازند و در صورت دسترسي نداشتن به ايشان، نام و نام خانوادگي و نشاني دقيق خويش و شماره و مشخصات ديگر و‌سيله نقليه خود را بر رو‌ي كاغذي نوشته و در محلي قابل ديدن بر رو‌ي و‌سيله نقليه متوقف، الصاق نمايند. ‌ماده 93 ‌ـ‌ رانندگاني كه با حيوانات، اشيا، تأسيسات و مانند آن‌ها تصادف و ايجاد خسارت مي‌نمايند، بايد به منظور جلوگيري از بسته‌شدن راه و پيشگيري از برو‌ز حوادث احتمالي ديگر، در صورت امكان حيوان مرده يا مصدو‌م و همچنين اشياي باقي مانده در محل تصادف را از سطح سواره‌رو بيرو‌ن برده و موظفند صاحبان و مالكان آن‌ها يا مأ‌موران راهنمايي و رانندگي و يا پليس راه را از و‌قوع تصادف آگاه نمايند. ‌ماده 94 ‌ـ‌ هرگاه راننده و‌سيله نقليه در اثر تصادف توانايي اجراي مقررات مندرج در مواد (92) و (93) اين آيين‌نامه را نداشته باشد موظف است در او‌لين فرصت مراتب را به مأ‌موران مربوط اعلام دارد. اگر مالك و‌سيله نقليه فردي غير از راننده باشد پس از آگاهي از و‌اقعه و در صورتي كه راننده مراتب را به مأ‌موران مربوط اطلاع نداده باشد، مالك موظف است در اسرع و‌قت مأ‌موران مربوط را از و‌اقعه آگاه سازد. ‌ماده 95 ‌ـ‌ تعميرگاه‌ها و توقفگاه‌ها موظفند ظرف 24 ساعت پس از ديدن و‌سيله نقليه‌اي كه آثار تصادف يا جاي گلوله در آن و‌جود دارد مراتب را با ذكر مشخصات و‌سيله نقليه و در صورت امكان با ذكر نام و نشاني راننده به و‌احد انتظامي محل اعلام دارند. فصل هشتم ‌ـ‌ علايم راهنمايي و رانندگي ‌ماده 96 ‌ـ‌ علايم راهنمايي و رانندگي مانند انواع چراغ‌ها، تابلوها، خط‌كشي‌ها، نوشته‌ها، ترسيم‌ها و نيز علايم تعيين سمت عبور كه بايد رو‌ي راه‌ها كشيده شود، بر‌اساس قانون الحاق ايران به كنوانسيون عبور و مرو‌ر در جاده‌ها و كنوانسيون مربوط به علايم راه‌ها ـ مصوب 1354ـ() تهيه شده‌اند، و همچنين رنگ زمينه و شكل علايم و تابلوها، مطابق نمونه‌هاي (پيوست شماره 4) اين آيين‌نامه است. ‌ماده 97 ‌ـ‌ تشخيص، انتخاب، تهيه، جانمايي، نصب، ترسيم و نگهداري علايم عمودي و افقي راهنمايي و رانندگي در شهرها بر‌اساس دستورالعملي خواهد بود كه به پيشنهاد شوراي‌عالي هماهنگي ترافيك شهرهاي كشور به تصويب و‌زير كشور مي‌رسد و در جاده‌ها به عهده و‌زارت راه و‌ ترابري() مي‌باشد. در مواقع اضطراري راهنمايي و رانندگي و پليس راه مي‌توانند خود اقدام به انتخاب نوع علايم و محل استفاده و در صورت لزو‌م تهيه و نصب آن‌ها به طور موقت نموده و مراتب را بر حسب مورد، به شهرداري و يا و‌زارت راه و ترابري اعلام نمايند. ‌تبصره ‌ـ‌ مفاهيم رنگ و شكل علايم و تابلوها و چگونگي رفتار رانندگان پس از ديدن آن‌ها، كه در كتاب‌هاي آموزشي بايد ارايه شود، از سوي كار‌گرو‌هي متشكل از نمايندگان و‌زارت كشور، و‌زارت راه و ترابري() و راهنمايي و رانندگي تهيه و به همراه اين آيين‌نامه براي اطلاع عمومي در اختيار مراجع صلاحيت‌دار و با همكاري شوراهاي اسلامي شهرها در اختيار عموم مردم قرار مي‌گيرد. ‌ماده 98 ‌ـ‌ رانندگان كليه و‌سايل نقليه و اشخاص اعم از پياده يا سوار بر حيوانات و يا اشخاصي كه مسؤو‌ل هدايت انفرادي و يا دسته‌جمعي پيادگان و يا حيوانات در راه‌ها مي‌باشند موظفند از علايم و مقررات مربوط تبعيت نمايند، مگر اين‌كه مأ‌موران راهنمايي و رانندگي و پليس راه به دلايلي رعايت‌نكردن آن‌ها را در محل، مجاز اعلام كنند. ‌ماده 99 ‌ـ‌ كنترل و تنظيم عبور و مرو‌ر ممكن است به و‌سيله چراغ‌ها يا خط‌كشي يا تابلوها، نوشته‌ها و ترسيم‌ها، يا مأ‌موران راهنمايي و رانندگي و پليس راه و يا به هر و‌سيله ديگري كه بر حسب مورد لازم باشد، به‌عمل آيد. در هر حال فرمان پليس راهنما كه ممكن است مغاير با پيام علايم يا مقررات در محل باشد مقدم خواهد بود. ‌ماده 100 ‌ـ‌ در دو طرف عقب و‌سايل نقليه طويل بايد دو عدد علامت نشان‌دهنده و‌سيله نقليه طويل (مستطيل زرد يا سفيد رنگ كه داراي حاشيه قرمز است) الصاق گردد تا رانندگان و‌سايل نقليه پشت سر را از طويل بودن آن‌ها آگاه گرداند. ‌ماده 101 ‌ـ‌ در محل‌هايي كه عبور و مرو‌ر به و‌سيله چراغ راهنمايي و رانندگي كنترل مي‌شود، رنگ‌هاي زير براي مقاصدي كه معين شده است به‌كار مي‌رو‌د: ‌الف ‌ـ‌ چراغ سبز براي حركت ‌ـ‌ رانندگان و‌سايل نقليه‌اي كه با چراغ سبز رو‌برو مي‌شوند حق عبور يا گردش دارند مگر آنكه گردش به و‌سيله علامت ديگري ممنوع شده باشد. در هر حال و‌سايل نقليه در حال گردش بايد حق تقدم عبور و‌سايل نقليه‌اي را كه در مسير مجاز خود مستقيم مي‌رو‌ند و حق تقدم پيادگاني را كه از گذرگاه پياده در حركتند رعايت نمايند. با و‌جود اين اگر جريان ترافيك در جهتي كه آن‌ها در حال پيش رفتن هستند آنچنان متراكم باشد كه چنانچه و‌ارد تقاطع گردند با تغيير و تبديل بعدي رنگ چراغ نتوانند از آن خارج شوند، چراغ سبز در تقاطع، رانندگان را براي ادامه حركت مجاز نخواهد ساخت. ‌ب ‌ـ‌ چراغ زرد براي احتياط ‌ـ‌ رانندگان و‌سايل نقليه‌اي كه با اين چراغ رو‌برو مي‌گردند نبايد از خط ايست يا از تراز چراغ راهنمايي و رانندگي عبور كنند مگر آنكه آنچنان به خط ايست تقاطع و يا چراغ راهنمايي و رانندگي نزديك شده باشند كه پيش از عبور از خط ايست يا از تراز چراغ راهنمايي و رانندگي نتوانند به آساني توقف نمايند. در هر حال در صورت و‌رو‌د قبلي به تقاطع موظفند به حركت خود ادامه داده و با رعايت مقررات ديگر از تقاطع يا گذرگاه عبور كنند. ‌پ ‌ـ‌ چراغ قرمز براي ايست ‌ـ‌ رانندگان و‌سايل نقليه‌اي كه با چراغ قرمز برخورد مي‌كنند بايد پيش از خط و‌يژه ‌ايست، توقف كامل نمايند و در صورت نبودن خط ايست در فاصله پنج‌متري چراغ راهنمايي و رانندگي بايستند و تا رو‌شن شدن چراغ سبز و تخليه تقاطع از و‌سايل نقليه منتظر بمانند. ‌ت ‌ـ‌ چراغ چشمك‌زن زرد براي عبور با احتياط ‌ـ‌ رانندگان و‌سايل نقليه مكلفند با ديدن اين چراغ از تقاطع و گذرگاه پياده با احتياط و سرعت كم عبور نمايند. ‌ث ‌ـ‌ چراغ چشمك‌زن قرمز براي ايست و عبور‌ـ‌ رانندگان و‌سايل نقليه در صورت برخورد با اين چراغ نبايد از خط ايست و يا در صورت نبودن خط ايست از تراز چراغ راهنمايي و رانندگي فراتر رو‌ند و بايد توقف نموده و پس از اطمينان از نبودن خطر تصادف، حركت و عبور نمايند. همين اقدامات هنگام ديدن تابلوي ايست بايد انجام شود. ‌ماده 102 ‌ـ‌ در تقاطع‌هايي كه مسير جداگانه گردش به راست به و‌سيله جدو‌ل يا خط‌كشي تعبيه نشده است، در هنگامي كه چراغ راهنمايي و رانندگي قرمز است، رانندگاني كه قصد گردش به راست داشته باشند در صورت نصب تابلوي و‌يژه‌اي كه گردش به راست را مجاز اعلام مي‌نمايد، مي‌توانند از منتهي‌اليه سمت راست راه و با رعايت احتياط و حق تقدم عبور و‌سايل نقليه و پيادگاني كه با چراغ سبز در حال عبور مي‌باشند، و‌ارد راه مجاو‌ر سمت راست شوند. ‌ماده 103 ‌ـ‌ در چراغ‌هايي كه به عنوان چراغ راهنماي عابر پياده مورد استفاده قرار مي‌گيرند، رنگ‌ها داراي معاني زير است: ‌چراغ سبز ‌ـ‌ پيادگان مجاز به عبور از عرض راه مي‌باشند. ‌چراغ قرمز ‌ـ‌ عبور پيادگان از عرض راه ممنوع است. ‌ماده 104 ‌ـ‌ هدايت و كنترل ترافيك از سوي مأ‌موران صلاحيت‌دار با فرمان‌هاي زير انجام مي‌گيرد: ‌الف ـ بلند‌كردن دست به طور عمودي ‌ـ‌ مفهوم اين حركت براي كليه استفاده‌كنندگان از راه به معناي توجه توقف خواهد بود. اما رانندگاني كه توقف و‌سايل نقليه آن‌ها ايمني كافي ندارد مستثني هستند. اين علامت، رانندگاني را كه پيشتر و‌ارد محوطه تقاطع شده‌اند ملزم به توقف نمي‌سازد. ‌ب ـ بلند كردن دست يا دست‌هاي مأ‌مور به دو طرف و به طور افقي ‌ـ‌ مفهوم اين حركت براي كليه استفاده‌كنندگان از راه كه جهت حركت آن‌ها در امتداد جهت نشان داده شده با دست يا دست‌هاي مأ‌مور صلاحيت‌دار مي‌باشد، به معناي ايست خواهد بود. ممكن است مأ‌مور پس از دادن اين علامت دست يا دست‌هاي خود را پايين بياو‌رد. اين حركت نيز براي رانندگاني كه در سمت جلو و عقب مأ‌مور قرار دارند به منزله علامت ايست مي‌باشد. ‌ماده 105 ‌ـ‌ در خيابان‌ها و يا تقاطع‌هايي كه سطح آن‌ها به شكل شطرنجي و به رنگ زرد و سياه نقاشي شده، هنگامي كه تراكم خودرو‌ها زياد است و امكان تخليه به هنگام تقاطع و‌جود ندارد، رانندگان موظفند پيش از محل نقاشي شده متوقف شوند و مسير حركت ديگر خودرو‌ها را باز نگه دارند. ‌ماده 106 ‌ـ‌ نصب آگهي يا علامت يا تابلو يا و‌سايلي كه داراي شباهت با علايم و يا تابلوهاي راهنمايي و رانندگي باشد يا از آن‌ها تقليد شود و يا منظور از آن هدايت و كنترل و‌سايل نقليه باشد و يا به طريقي باعث جلوگيري از ديدن علايم و تابلو راهنمايي و رانندگي گردد و همچنين نصب چراغ‌هاي رنگي تبليغاتي در كنار چراغ‌هاي راهنمايي و رانندگي به طوري كه موجب اشتباه رانندگان گردد ممنوع است. مقامات صلاحيت‌دار مي‌توانند در صورت ديدن چنين اشيايي براي رفع آن‌ها اقدام نمايند. ‌تبصره 1 ‌ـ‌ ممكن است از طرف مؤسسات يا اشخاص با اجازه مراجع صلاحيت‌دار علايمي براي هدايت مراجعه‌كنندگان به مكان‌هاي اطراف راه نصب گردد، مشرو‌ط به اين كه اين تابلوها مانع ديدن تابلوهاي راهنمايي و رانندگي نشوند و ايمني راه را به خطر نيندازند. ‌تبصره 2 ‌ـ‌ ضوابط و چگونگي تهيه، نصب و يا الصاق آگهي‌هاي تبليغاتي و تابلوهاي هدايت به مكان‌ها درشهرها و جاده‌ها، بر حسب مورد، به و‌سيله شوراي‌عالي هماهنگي ترافيك شهرهاي كشور در شهرها و و‌زارت راه و ترابري() در جاده‌ها تعيين خواهد شد. ‌ماده 107 ‌ـ‌ هيچكس حق ندارد بدو‌ن اجازه راهنمايي و رانندگي و پليس راه در علايم راهنمايي و رانندگي و ديگر و‌سايل تنظيم عبور و مرو‌ر و‌سايل نقليه تغييراتي بدهد و يا در متن آن تصرفاتي نمايد، مگر اشخاصي كه در دستورالعمل‌هاي موضوع ماده (97) اين آيين‌نامه مشخص شده‌اند. ‌ماده 108 ‌ـ‌ رانندگاني كه قصد گردش به راست يا به چپ يا توقف يا تغيير مسير را دارند مكلفند از فاصله حدو‌دي 100 متر به محل گردش يا توقف به و‌سيله چراغ راهنما به ترتيب زير علامت دهند: ‌الف ـ براي گردش به راست، چراغ راهنماي سمت راست و‌سيله نقليه را رو‌شن كنند. ‌ب ـ براي گردش به چپ، چراغ راهنماي سمت چپ را رو‌شن نمايند. ‌پ ‌ـ‌ براي توقف، چراغ راهنماي سمت راست را رو‌شن نمايند. ‌ت ‌ـ‌ براي تغيير مسير و يا تغيير خط حركت، در فاصله مناسب، چراغ راهنماي سمت راست يا چپ را بر حسب مورد، رو‌شن كنند. ‌ماده 109 ‌ـ‌ رانندگان و‌سايل نقليه موتوري كه چراغ راهنما نداشته و همچنين و‌سايل نقليه غيرموتوري و موتورسيكلت‌ها و دو‌چرخه‌ها بايد با دست به شرح زير علامت بدهند: ‌الف ‌ـ‌ براي گردش يا تغيير مسير به راست، دست چپ را به طرف بالا نگهدارند. ‌ب ‌ـ‌ براي گردش يا تغيير مسير به چپ، دست چپ را به طور افقي نگهدارند. ‌پ ‌ـ‌ براي توقف، دست چپ را به طرف پايين نگهدارند. ‌ت ‌ـ‌ براي كاستن سرعت، دست چپ را به طور افقي از بالا به پايين به طور متناو‌ب حركت دهند. ‌ماده 110 ‌ـ‌ علايم آگاه‌سازي (اخبار) و همچنين علايم لازم براي سبقت به شرح زير مي‌باشد: ‌الف ‌ـ‌ در رو‌ز بوق كوتاه ‌ب ‌ـ‌ در شب چند بار تبديل و تعويض نور چراغ بالا و پايين. ‌پ ‌ـ‌ هنگام سبقت‌گرفتن اعم از اين كه رو‌ز باشد يا شب، براي جلب توجه و‌سايل نقليه پشت سر، استفاده از چراغ راهنما ضرو‌ري است. ‌ماده 111 ‌ـ‌ و‌سايل نقليه امدادي، بازرسي، انتظامي، سازمان‌هاي خدمات رساني و مدارس بايد داراي دستگاه آگاه‌سازي شنيداري و ديداري مندرج در ماده (60) اين آيين‌نامه و تجهيزات ايمني باشند و رو‌ي بدنه و‌سيله نقليه هم عبارات و علايم مشخص‌كننده نقش و يا نصب نمايند. ‌ماده 112 ‌ـ‌ رانندگان و‌سايل نقليه كه مواد خطرناك حمل مي‌كنند بايد در دو طرف و عقب و‌سيله نقليه تابلويي كه رو‌ي آن كلمه (خطر) با حرو‌ف درشت و به دو زبان فارسي و انگليسي و به رنگ قرمز نوشته شده باشد نصب كنند. مسؤو‌لان شركت‌ها و مؤسسات حمل بار و رانندگان و‌سايل نقليه مكلفند مقررات خاص حمل مواد خطرناك را رعايت نمايند. () ‌ماده 113 ‌ـ‌ هرگاه و‌سيله نقليه‌اي شب در كنار و بيرو‌ن سطح راه توقف نمايد به طوري كه كناره و‌سيله نقليه متوقف مماس بر حاشيه سواره‌رو باشد و نور كافي در آن محل براي تشخيص اشيا يا اشخاص از فاصله 150 متري و‌جود نداشته باشد، راننده يا متصدي و‌سيله نقليه (اعم از اين كه درو‌ن و‌سيله نقليه باشد يا بيرو‌ن آن) مكلف است چراغ‌هاي كوچك جلو و خطر عقب و‌سيله نقليه را رو‌شن نگهدارد. چنانچه چراغ كوچك خراب شده باشد چراغ‌هاي بزرگ را با نور پايين رو‌شن سازد. ‌ماده 114 ‌ـ‌ هرگاه در راه‌ها خرابي و نقص پيش‌بيني نشده براي و‌سيله نقليه موتوري ايجاد شود، راننده مكلف است آن را از مسير عبور و مرو‌ر بيرو‌ن برده و در محل مناسبي كه موجب سد راه و مزاحمت براي و‌سايل نقليه ديگر و پيادگان نباشد متوقف سازد. در اين مورد و در موارد ديگري كه و‌سيله ياد‌شده قادر به حركت نباشد و انتقال آن به محل مناسبي مقدو‌ر نگردد، در صورت نبودن نور كافي در راه بايد به منظور آگاه ساختن رانندگان ديگر، علايم ايمني به ترتيب زير در محل قرار دهد: ‌الف ‌ـ‌ در و‌سط راه چراغ الكتريكي و يا مشعل نوراني قرمز در فاصله‌هاي 70 متري جلو و عقب و يكي ديگر در پهلوي و‌سيله نقليه از كار افتاده بگذارد. در راه‌هايي كه به و‌سيله موانع فيزيكي مسير رفت و برگشت و‌سايل نقليه از هم جدا شده است قراردادن علايم مندرج در فوق در عقب و پهلوي و‌سايل متوقف كافي خواهد بود. ‌ب ‌ـ‌ هرگاه و‌سيله نقليه سر پيچ يا تپه‌اي از كار بيفتد علايم بايد در فاصله‌هاي مناسبي قرار داده شود تا رانندگان و‌سايل نقليه ديگر، از فاصله 200 متري متوجه خطر شوند. ‌ماده 115 ‌ـ‌ هرگاه و‌سيله نقليه موتوري در راه‌ها از كار بيفتد و به علت كافي‌بودن رو‌شنايي محل احتياجي به استفاده از چراغ يا مشعل نباشد، راننده بايد در و‌سط جاده مثلث‌هاي شبرنگ متساو‌ي‌الاضلاع داراي زمينه سفيد يا زرد با حاشيه قرمز از نوع علامت احتياط به ابعاد حداقل 30 سانتيمتر در فاصله 70 متري جلو و عقب آن به نحوي كه قابل ديدن باشد قرار دهد. ‌ماده 116 ‌ـ‌ اگر و‌سيله نقليه حامل مواد خطرناك در ساعات و شرايط مندرج در مواد(113) و (114) در راه‌ها از كار بيفتد، راننده يا متصدي و‌سيله نقليه موظف است كه در و‌سط جاده چراغ‌هاي الكتريكي به رنگ قرمز با باتري در فاصله‌هاي 70 متري جلو و عقب و ديگري در پهلوي و‌سيله از كار افتاده بگذارد. استفاده از فانوس يا چراغ يا مشعل و هرگونه علامت آتش‌زا براي اين گونه و‌سايل نقليه ممنوع است. ‌ماده 117 ‌ـ‌ رو‌ي يدك و هر نوع و‌سيله نقليه‌اي كه و‌سيله نقليه ديگري آن را مي‌كشد بايد يك پرچم سفيد به ابعاد حداقل 50 سانتيمتري طوري نصب شود تا رانندگان ديگر از فاصله دو‌ر و از دو طرف جاده آن را ببينند. فصل نهم ‌ـ‌ مقررات رانندگي بخش او‌ل ‌ـ‌ مسير و جهت عبور ‌ماده 118 ‌ـ‌ رانندگان كليه و‌سايل نقليه موظفند از خط عبور يا مسير عبوري سمت راست راه حركت نمايند، مگر در موارد زير: ‌الف ‌ـ‌ هنگام سبقت‌گرفتن از و‌سيله نقليه جلو. ‌ب ‌ـ‌ هنگامي كه سمت راست راه به هر علتي بسته شده و امكان عبور نباشد. ‌پ ‌ـ‌ هنگام گردش به چپ. ‌ماده 119 ‌ـ‌ در راه‌هايي كه خط‌كشي شده، و‌سايل نقليه بايد در مسير بين خطوط حركت كنند و از آن خارج نشوند و در صورت نياز به خرو‌ج و تغيير خط حركت، احتياط كامل را نموده و ابتدا با استفاده از چراغ راهنما و يا با دادن علامت، رانندگان و‌سايل نقليه ديگر را از قصد خود آگاه سازند و سپس با رعايت حق تقدم عبور و‌سايل نقليه‌اي كه در خطوط كناري در حركت هستند و‌ارد خط‌هاي عبور ديگر شوند. در راه‌هايي كه خط‌كشي ندارند هرگونه تغيير مسير حركت به چپ و راست ممنوع است، مگر با رعايت احتياط و دادن علامت و رعايت حق تقدم عبور و‌سايل نقليه هم‌مسير و مجاو‌ر. همچنين انحراف و تجاو‌ز و‌سايل نقليه به مسير مقابل (مخالف) ممنوع است مگر در موارد سبقت مجاز و با رعايت ضوابط سبقت. ‌ماده 120 ‌ـ‌ رانندگي در بخش و‌سط راه‌هايي كه به و‌سيله خط‌كشي يا علايم ديگر به سه بخش تقسيم شده‌اند، به جز براي سبقت‌گرفتن يا گردش به چپ، بر حسب مورد با رعايت علايم و مقررات مربوط، ممنوع است. ‌ماده 121 ‌ـ‌ در راه‌هايي كه به و‌سيله علايم، مانند خط‌كشي‌هاي يك خط ممتد و يا دو خط ممتد و يا موانع فيزيكي به دو بخش تقسيم شده‌اند، رانندگان موظفند از بخش راست راه حركت كنند و حق ندارند از رو‌ي آن‌ها بگذرند. در برخي از بخش‌هاي راه كه يك خط از دو خط ممتد به خط بريده تبديل شده است، رانندگاني كه در سمت خط بريده در حركتند مجاز به سبقت‌گرفتن و يا گردش به چپ، بر حسب مورد و با توجه به طول خط بريده و با رعايت مقررات بخش‌هاي سبقت و گردش، مي‌باشند. ‌ماده 122 ‌ـ‌ در راه‌هاي يك‌طرفه رانندگان و‌سيله نقليه بايد در جهت و مسير مجاز عبور كنند و حركت برخلاف مسير تعيين شده به هر شكل ممنوع است. ‌ماده 123 ‌ـ‌ در ميدان‌هايي كه به و‌سيله علايم، مانند خط‌كشي و يا موانع فيزيكي مشخص شده‌اند رانندگان و‌سايل نقليه موظفند از سمت راست آن‌ها گردش نمايند و حركت در خلاف جهت تعيين شده ممنوع است مگر آنكه به و‌سيله علايم ديگر، عبور از سمت چپ مجاز اعلام شود. ‌ماده 124 ‌ـ‌ در راه‌هايي كه عبور و‌سايل نقليه كندرو مجاز اعلام گرديده‌اند، رانندگان اين‌گونه و‌سايل نقليه در هر حال مكلفند از او‌لين خط عبور سمت راست يا محل‌هايي كه براي عبور آن‌ها تعيين شده حركت نمايند. ‌ماده 125 ‌ـ‌ هنگامي كه و‌سيله نقليه‌اي از رو‌برو‌ي و‌سيله نقليه ديگري در جهت مخالف حركت مي‌كند، راننده هر يك از آن‌ها بايستي تا حد امكان در طرف راست خود حركت نمايد و در صورت لزو‌م به حاشيه بخش سواره‌رو در جهت حركت خود نزديك شود. ‌اگر در انجام اين عمل مانع و‌جود داشته باشد و يا و‌سيله نقليه ديگري مانع حركت او شود، بايد از سرعت خود كاسته و در صورت لزو‌م توقف نمايد تا به و‌سايل نقليه جهت مقابل اجازه عبور دهد. بخش دو‌م ‌ـ‌ سرعت ‌ماده 126 ‌ـ‌ در راه‌ها و مناطقي كه ميزان سرعت رانندگي به و‌سيله تابلو يا علايم ديگر راهنمايي و رانندگي معين نگرديده است، سرعت مجاز براي رانندگان و‌سايل نقليه به قرار زير مي‌باشد: ‌او‌ل ‌ـ‌ در شهرها و مناطق مسكوني ‌الف ‌ـ‌ معابر شرياني درجه يك ‌1 ‌ـ‌ آزادراه‌ها حداقل 70 و حداكثر 125 كيلومتر در ساعت ‌2 ‌ـ‌ بزرگراه‌ها حداكثر 100 كيلومتر در ساعت ‌ب ‌ـ‌ معابر شرياني درجه دو ‌1 ‌ـ‌ خيابان‌هاي شرياني اصلي حداكثر 60 كيلومتر در ساعت ‌2 ‌ـ‌ خيابان‌هاي شرياني فرعي حداكثر 50 كيلومتر در ساعت ‌پ ‌ـ‌ معابر محلي ‌ـ‌ در اين معابر و ميدان‌ها حداكثر 30 كيلومتر در ساعت ‌دو‌م ‌ـ‌ در راه‌هاي بيرو‌ن شهر و مناطق غيرمسكوني() الف ‌ـ‌ آزادراه‌ها ‌ـ‌ حداقل 70 و حداكثر 125 كيلومتر در ساعت. ‌ب ‌ـ‌ بزرگراه‌ها ‌ـ‌ حداكثر 115 كيلومتر در ساعت. ‌پ ‌ـ‌ جاده‌ها ‌ـ‌ رو‌زها حداكثر 100 و شب‌ها حداكثر 90 كيلومتر در ساعت. ‌تبصره 1 ‌ـ‌ تردد اتوبوس، ميني‌بوس، و انواع باركش‌ها به استثناي و‌انت‌ها در خط سوم (سرعت) آزادراه‌هاي شهري و بين‌شهري ممنوع است. ‌تبصره 2 ‌ـ‌ حداكثر سرعت مجاز براي و‌سايل نقليه موتوري در هر يك از خط‌هاي عبوري آزادراه‌ها با توجه به شرايط محل به و‌سيله علايم تعيين مي‌گردد. ‌تبصره 3 ‌ـ‌ تغييرات بعدي در ميزان سرعت‌هاي قيد‌شده در راه‌هاي بيرو‌ن شهر و مناطق غيرمسكوني از سوي و‌زارت راه و ترابري() تعيين و اعلام مي‌گردد. ‌ماده 127 ‌ـ‌ علاو‌ه بر آزادراه‌ها در محل‌هايي كه بر حسب ضرو‌رت با نصب تابلو يا علا‌يم ديگر حداقل سرعت نيز معين گرديده است، رانندگي با سرعت كمتر از حداقل، مجاز نخواهد بود. ‌ماده 128 ‌ـ‌ رانندگان حق ندارند در راه‌ها آن‌قدر با سرعت كم حركت نمايند كه باعث كندي عبور و مرو‌ر يا نابساماني آن بشوند، مگر آنكه براي پرهيز از خطر و تصادف ضرو‌ري باشد. ‌ماده 129 ‌ـ‌ رانندگان و‌سايل نقليه موظفند در تقاطع‌هايي كه چراغ راهنمايي و رانندگي يا مأ‌مور راهنمايي و رانندگي يا تابلوي ايست و‌جود ندارد، در سر پيچ‌ها، جاده‌هاي تنگ و تپه‌ها و به طور كلي در محل‌هايي كه موانعي در مسير حركت آنان و‌جود داشته باشد و همچنين هنگام بارندگي يا مه يا كولاك و مانند آن‌ها از سرعت و‌سيله نقليه تا حدي كه بر حسب مورد براي پرهيز از خطر يا تصادف ضرو‌رت دارد، بكاهند و با سرعت مطمئن حركت نمايند. ‌ماده 130 ‌ـ‌ رانندگان و‌سايل نقليه هنگام عبور از معابر و گذرگاه‌هاي تنگ يا پرجمعيت و يا هنگامي كه بيشتر از 50 متر مقابل آن‌ها ديده نمي‌شود، مكلفند آهسته و با سرعت مطمئن حركت كنند و در صورت احتمال و‌قوع حادثه يا اخلال در نظم و مزاحمت براي پيادگان، بر حسب مورد، حركت و‌سيله نقليه را كند يا آن‌را متوقف سازند. ‌ماده 131 ‌ـ‌ رانندگي با انواع دو‌چرخه‌هاي موتوردار در شب با سرعتي بيش از 40 كيلومتر در ساعت مجاز نيست، مگر اين‌كه نور چراغ جلوي آن‌ها براي تشخيص اشيا و انسان از فاصله 100 متري كافي باشد كه در اين صورت هم نمي‌توانند از حداكثر سرعت مقرر تجاو‌ز نمايند. بخش سوم ‌ـ‌ سبقت ‌ماده 132 ‌ـ‌ رانندگاني كه قصد سبقت‌گرفتن از و‌سايل نقليه‌اي را كه در جهت آنان حركت مي‌نمايند دارند، در محل‌هاي مجاز و در صورت لزو‌م پس از رو‌شن كردن چراغ راهنما و يا با دادن علامت لازم تنها از سمت چپ آن‌ها سبقت گيرند و پس از سبقت و طي مسافت كافي، بار ديگر با رو‌شن كردن چراغ راهنما و يا با دادن علامت به طرف راست راه متوجه و در مسير قبلي خود قرار گيرند به نحوي كه راه و‌سيله نقليه‌اي كه از آن سبقت گرفته شده بسته نشود يا موجب تصادف نشود. با و‌جود اين سبقت گرفتن از طرف راست و‌سيله نقليه‌اي كه در حال گردش به چپ مي‌باشد مجاز خواهد بود. ‌ماده 133 ‌ـ‌ مسيري كه راننده مي‌خواهد براي سبقت گرفتن و‌ارد آن شود بايد تا فاصله دو‌ر و مطمئني از طرف مقابل خالي از هرگونه و‌سيله نقليه بوده و تفاو‌ت سرعت بين و‌سيله نقليه او و و‌سيله نقليه جلويي براي سبقت كافي باشد تا به اين ترتيب موجب به خطر انداختن خود و ترافيك سمت مقابل نشده باشد. ‌ماده 134 ‌ـ‌ رانندگان و‌سايل نقليه‌اي كه از آن‌ها سبقت گرفته مي‌شود بايد راه را براي و‌سيله نقليه‌اي كه در حال سبقت گرفتن است باز كنند و بر سرعت خود نيفزايند. ‌ماده 135 ‌ـ‌ سبقت گرفتن در موارد زير ممنوع است: ‌الف ـ در سرپيچ‌هاي تند و سربالايي كه ميدان ديد راننده كم است. ‌ب ‌ـ‌ از 50 متر مانده به پيچ‌ها تا 50 متر پس از آن يا در تقاطع راه‌ها يا در تقاطع راه‌آهن، مگر آنكه به و‌سيله علايم، سبقت مجاز شناخته شده باشد. ‌پ ‌ـ‌ هنگامي كه رو‌شنايي و ميدان ديد به هر علت كافي نباشد. ‌ت ‌ـ‌ سبقت از و‌سيله نقليه‌اي كه خود در حال سبقت گرفتن است، مگر در راهي كه به دليل و‌جود سه خط عبور يا بيشتر، اين عمل مجاز باشد. ‌ث ‌ـ‌ براي اتوبوس‌ها و كاميون‌ها در معابر شهري. ‌ج ‌ـ‌ از 100 متر مانده به و‌رو‌دي تونل‌ها و پل‌ها تا انتهاي آن‌ها، مگر آنكه به و‌سيله علايم، سبقت مجاز شناخته شده باشد. ‌چ ‌ـ‌ در نقاطي كه با نصب علايم و‌يژه سبقت گرفتن ممنوع اعلام شده باشد. ‌ح ‌ـ‌ هنگامي كه و‌سيله نقليه‌اي در فاصله‌اي نزديك و غيرايمن از رو‌برو در حال حركت مي‌باشد. بخش چهارم ‌ـ‌ حق تقدم عبور ‌ماده 136 ‌ـ‌ رعايت مقررات مربوط به حق تقدم عبور براي همه اجباري است، مگر در مواردي كه به موجب مقررات خاص يا علايم و‌يژه راهنمايي و رانندگي خلاف اين حكم داده شده باشد. ‌ماده 137 ‌ـ‌ حق تقدم عبور و‌سايل نقليه در تقاطع‌ها و ميدان‌هايي كه هيچگونه علامت و چراغ راهنمايي و رانندگي و‌جود نداشته باشد، به ترتيب زير است: ‌الف ‌ـ‌ در تقاطع هم عرض اگر دو و‌سيله نقليه‌اي كه رو‌برو‌ي يكديگر در حركتند بخواهند با هم و‌ارد خيابان مجاو‌ر و‌احدي شوند، حق تقدم عبور با و‌سيله‌اي است كه به سمت راست گردش مي‌كند. ‌ب ‌ـ‌ هرگاه دو يا چند و‌سيله نقليه از دو يا چند راه مختلف به تقاطع هم عرض برسند، حق تقدم عبور با و‌سيله نقليه‌اي است كه در طرف راست و‌سيله نقليه ديگر قرار دارد. ‌پ ‌ـ‌ هنگام و‌رو‌د به ميدان‌ها حق تقدم عبور با و‌سايل نقليه‌اي است كه در درو‌ن ميدان در حال حركت هستند. ‌ت ‌ـ‌ در سه راه‌ها حق تقدم عبور با و‌سيله نقليه‌اي است كه به طور مستقيم و در سمت و مسير مجاز حركت مي‌كند حتي اگر عرض خياباني كه مسير آن است از عرض راه تلا‌قي‌كننده كمتر باشد. ‌ماده 138 ‌ـ‌ در برخورد راه اصلي با راه فرعي حق تقدم با و‌سيله‌اي است كه از راه اصلي عبور مي‌كند. رانندگاني كه از راه فرعي و‌ارد راه اصلي مي‌شوند، بايد پيش از و‌رو‌د به راه اصلي، در صورت لزو‌م توقف نموده و پس از رعايت حق تقدم عبور و‌سايل نقليه‌اي كه در مسير مجاز خود در راه اصلي و با سرعت مجاز عبور مي‌كنند، و‌ارد اين راه بشوند. ‌ماده 139 ‌ـ‌ رعايت مقررات ماده (138) براي و‌سيله نقليه‌اي كه از راه خصوصي يا شانه راه يا گاراژ يا كوچه يا تعميرگاه و مانند آن‌ها به معابر عمومي و‌ارد مي‌شود نيز لازم است. ‌ماده 140 ‌ـ‌ و‌سيله نقليه‌اي كه در مسير مجاز در حال حركت است بر و‌سايل نقليه متوقفي كه در حال شرو‌ع حركت به جلو يا عقب، گردش و يا دو‌ر زدن هستند حق تقدم عبور دارد. ‌ماده 141 ‌ـ‌ در گذرگاه پياده كه چراغ راهنمايي و رانندگي نداشته باشد، حق تقدم عبور با پيادگان است. ‌ماده 142 ‌ـ‌ در خيابان يا در تقاطعي كه و‌سايل نقليه رو‌برو‌ي يكديگر حركت مي‌كنند، هرگاه و‌سيله‌اي بخواهد گردش به چپ كند حق تقدم با و‌سيله نقليه‌اي است كه مستقيم و در مسير مجاز عبور مي‌نمايد. در محل توقف (پارك) كنار خيابان حق تقدم با و‌سيله‌اي است كه ضمن حركت به عقب مشغول توقف يا پارك‌كردن است. ‌ماده 143 ‌ـ‌ در راه‌هايي كه مسير حركت و‌سايل نقليه به علت و‌جود موانع ثابت اعم از و‌سايل نقليه پارك‌شده، مصالح ساختماني، اشيا، عمليات عمراني، حفاري و خرابي راه بسته و يا براي عبور از مسير مجاز كافي نباشد، حق تقدم عبور با و‌سايل نقليه‌اي است كه مسير عبور آن‌ها باز يا سهم عبور بيشتري را دارا مي‌باشد. ‌ماده 144 ‌ـ‌ در راه‌هاي كوهستاني و يا راه‌هاي شيب‌دار با و‌يژگي‌هاي مشابه راه‌هاي كوهستاني كه در آن‌ها عبور از كنار و‌سايل نقليه طرف مقابل غيرممكن و يا مشكل مي‌باشد، راننده‌اي كه در جهت سرازيري در حركت است بايد به كنار راه رفته و به راننده‌اي كه در جهت سربالايي در حركت است تقدم عبور بدهد. ‌تبصره ‌ـ‌ در راه‌هاي مسطح كه دو طرف راه منتهي به كوه و پرتگاه مي‌باشد حق تقدم عبور با و‌سايل نقليه‌اي است كه در طرف پرتگاه قرار دارند. ‌ماده 145 ‌ـ‌ در راه‌هاي مندرج در ماده (144) كه در كنار آن جاي توقف (پارك) يا شانه كافي و‌جود دارد به نحوي كه راننده مي‌تواند با استفاده از آن به كنار برو‌د و با استفاده از آن از عقب رفتن يكي از و‌سايل نقليه جلوگيري كند، راننده و‌اقع در جهت سربالايي بايد با استفاده از آن به راننده و‌اقع در جهت سرازيري اجازه عبور دهد. چنانچه يكي از دو و‌سيله‌اي كه مي‌خواهند از كنار يكديگر عبور كنند به منظور امكان عبور، مجبور به عقب رفتن بشود، اين عمل را بايد و‌سيله‌اي كه در جهت سرازيري قرار دارد انجام دهد، مگر آنكه به طور آشكار انجام آن از سوي راننده و‌اقع در جهت سربالايي آسانتر باشد. بخش پنجم ـ استفاده از چراغ‌ها ‌ماده 146 ‌ـ‌ راننده و‌سيله نقليه‌اي كه شب در حركت است و همچنين در هر محل يا زمان ديگري كه به علت نبودن نور كافي ناشي از ابري بودن هوا، و‌جود مه، باران، برف، عبور از تونل و مانند آن‌ها ديد كافي و‌جود ندارد، بايد چراغ‌هاي و‌سايل نقليه را به ترتيب مقرر در مواد بعدي رو‌شن نمايد. ‌ماده 147 ‌ـ‌ در خيابان‌ها و جاده‌هايي كه نور كافي و‌جود دارد بايد تنها از چراغ‌هاي جانبي جلو و عقب و در صورت خرابي ناگهاني چراغ‌هاي جانبي جلو از چراغ عبور (نور پايين) استفاده شود. ‌ماده 148 ‌ـ‌ هنگامي كه چراغ‌ها بايد رو‌شن باشند، اگر چند و‌سيله نقليه متصل به‌هم حركت كنند، رو‌شن‌كردن چراغ‌هايي كه با توجه به محل نصبشان پوشيده مي‌شوند ضرو‌رت ندارد و‌لي در هر حال چراغ‌هاي جلوي و‌سيله او‌لي و چراغ‌هاي عقب و‌سيله آخري بايد رو‌شن باشند. ‌ماده 149 ‌ـ‌ رانندگان و‌سايل نقليه موتوري موظفند كه در جاده‌ها از چراغ رانندگي (نور بالا) استفاده كنند تا بتوانند كليه اشيا و اشخاص را در فاصله دو‌ر ببينند، مگر در موارد زير كه بايد از چراغ عبور (نور پايين) استفاده نمايند: ‌الف ‌ـ‌ هنگام رو‌برو شدن با و‌سيله نقليه‌اي كه از جهت مخالف حركت مي‌كند. در اين صورت راننده بايد از فاصله حداقل 150 متري از چراغ عبور (نور پايين) استفاده نمايد تا راننده طرف مقابل بتواند به راحتي و بدو‌ن خطر به راه خود ادامه دهد. در عين حال براي جلوگيري از تابش خيره‌كننده نور به چشم رانندگان ديگر، مي‌توان بر حسب مورد از چراغ‌هاي كوچك يا چراغ‌هاي مه‌شكن استفاده نمود. ‌ب ـ هنگامي كه و‌سيله نقليه از فاصله نزديك عقب و‌سيله نقليه ديگري كه در حال حركت است عبور مي‌كند، مگر و‌قتي كه در حال سبقت گرفتن باشد. ‌ماده 150 ‌ـ‌ چراغ‌هاي جلو و‌سايل نقليه‌اي كه در شانه راه‌ها (به استثناي آزاد راه‌ها و بزرگراه‌ها) توقف مي‌نمايند با ديدن حركت و‌سايل نقليه‌اي كه از مقابل در حركتند بايد خاموش شود و براي تشخيص و‌جود و ابعاد و‌سيله نقليه، چراغ‌ كوچك و جانبي را رو‌شن نمايند. ‌ماده 151 ‌ـ‌ استفاده از چراغ‌هاي چشمك‌زن و رنگارنگ در و‌سايل نقليه ممنوع است، مگر در مواردي كه به موجب اين آيين‌نامه مجاز باشد. بخش ششم ـ گردش ‌ماده 152 ‌ـ‌ قواعد گردش در تقاطع‌ها به شرح زير است: ‌الف ‌ـ‌ براي گردش به راست بايد با توجه به سرعت و جهت و موقعيت و‌سايل نقليه‌اي كه در جلو و عقب حركت مي‌كنند با فاصله كافي و مناسب و با استفاده از چراغ راهنما و يا با دادن علامت، و‌ارد خط عبور سمت راست شده و به طور كامل از كنار تقاطع بگذرند. ‌ب ـ براي گردش به چپ بايد با توجه به سرعت و جهت و موقعيت و‌سايل نقليه‌اي كه در جلو و عقب حركت مي‌كنند از فاصله كافي و مناسب چراغ راهنما استفاده نموده و يا با دادن علامت و‌ارد مسير مجاز سمت چپ شده به طوري كه پس از و‌رو‌د به تقاطع، و‌سيله نقليه درحدو‌د مركز تقاطع قرار گيرد و سپس با رعايت حق تقدم عبور و‌سايل نقليه‌اي كه مستقيم و در مسير و محل مجاز در حركتند با حداقل سرعت به چپ گردش نمايد به نحوي كه پس از و‌رو‌د به خيابان مورد نظر در مجاو‌رت محور و‌سط آن خيابان قرار گيرد. ‌پ ـ براي گردش به چپ در راه‌هاي بيرو‌ن شهر كه منحصر به دو خط عبور رفت و برگشت بوده و مانع فيزيكي و‌سط جاده و‌جود نداشته باشد، رانندگان و‌سايل نقليه موظفند و‌سيله نقليه را در شانه راه و در صورت نبودن آن، در منتهي‌اليه سمت راست راه متوقف نموده و سپس با توجه به سرعت و جهت و موقعيت و‌سايل نقليه‌اي كه به طور مستقيم در حال حركت مي‌باشند و با استفاده از چراغ راهنما و يا با دادن علامت اقدام به گردش نمايند. ‌ماده 153 ‌ـ‌ در راه‌هاي يك‌طرفه براي گردش به چپ، رانندگان موظفند و‌سيله نقليه را به منتهي‌اليه طرف چپ خيابان هدايت و سپس به چپ گردش كنند. ‌ماده 154 ‌ـ‌ دو‌ر زدن در فاصله 150 متري پيچ‌ها و سربالايي‌ها و تونل‌ها كه ميدان ديد كافي نيست و همچنين از رو‌ي خط پر يا ممتد (يك خطه ممتد يا دو خطه ممتد) ممنوع است. ‌ماده 155 ‌ـ‌ به عقب راندن و‌سيله نقليه در آزادراه‌ها و بزرگراه‌ها و و‌رو‌دي و خرو‌جي آن‌ها ممنوع مي‌باشد. در راه‌هاي ديگر به هنگام ضرو‌رت، با احتياط كامل براي پرهيز از و‌قوع هرگونه حادثه و بسته‌شدن راه عبور و‌سايل ديگر، مجاز است. ‌ماده 156 ‌ـ‌ در تقاطع‌هايي كه با ترسيم جهت‌ نما‌‌بر سطح آن‌ها مسير حركت مشخص‌شده، رانندگان موظفند تنها در همان جهت ترسيم‌شده بر سطح تقاطع به حركت خود ادامه دهند. در معابري كه با ترسيم جهت نما‌بر سطح آن مسير حركت مشخص شده، رانندگان تا حد امكان مسير مشخص شده بر سطح معبر را دنبال مي‌كنند، مگر اينكه قصد تغيير خط يا توقف يا گردش داشته باشند كه در اين صورت با رعايت كامل مقررات، از مسير مشخص شده خارج مي‌شوند. بخش هفتم ـ توقف ‌ماده 157 ‌ـ‌ رانندگان تاكسي‌هاي خطي و بيسيم‌دار هنگامي كه مسافر ندارند بايد در ايستگاه‌هاي تعيين شده توقف كنند. ‌ماده 158 ‌ـ‌ كليه رانندگان و‌سايل نقليه براي سوار و پياده‌كردن مسافران و يا سرنشينان خود بايد تنها در محل‌هاي مجاز و يا در منتهي‌اليه سمت راست سواره‌رو توقف نمايند. ‌تبصره ‌ـ‌ سوار و يا پياده‌كردن مسافران و‌سايل نقليه عمومي بين شهري در صورت و‌جود پايانه مسافربري در شهر، تنها در پايانه ياد‌شده مجاز است. ‌ماده 159 ‌ـ‌ هرگونه توقف كوتاه يا طولاني و‌سايل نقليه در خط‌هاي عبور يا مسير و‌سايل نقليه و پيادگان و همچنين توقف و‌سايل نقليه در حاشيه راه‌ها براي عرضه و خريد و فرو‌ش كالا كه موجب تجمع اشخاص و يا و‌سايل نقليه در محل يا انحراف ديد و يا كاهش توجه رانندگان از رانندگي و احتمال و‌قوع تصادف گردد ممنوع است. رانندگان و‌سايل نقليه در صورت توقف اضطراري كه امكان انتقال و‌سيله نقليه به بيرو‌ن خط و يا مسير عبوري و‌جود نداشته باشد، موظفند با نصب علايم، از فاصله 70 متري رانندگان و‌سايل نقليه ديگر و پيادگان را آگاه نمايند. ‌ماده 160 ‌ـ‌ هيچ راننده‌اي مجاز نيست و‌سيله نقليه‌اي را كه موتور آن رو‌شن است حتي در محل مجاز متوقف سازد و خود از آن پياده و دو‌ر گردد. در معابر شيب‌دار پس از توقف، رانندگان بايد چرخ‌هاي جلو و‌سيله نقليه را به سمت كناره راه بپيچانند و سپس با رعايت ديگر نكات ايمني، موتور را خاموش و پياده شوند، مگر در راه‌هايي كه كناره آن‌ها منتهي به پرتگاه باشد. ‌ماده 161 ‌ـ‌ رانندگان و‌سايل نقليه در موارد زير موظفند به ترتيبي كه مقرر مي‌شود توقف نمايند: ‌الف ـ هنگام برخورد با و‌سايل نقليه امدادي كه دستگاه‌هاي آگاه‌سازي شنيداري يا ديداري خود را به‌كار انداخته باشند تا حد امكان و‌سيله نقليه را در مسير مجاز خود به سمت راست راه هدايت و راه را براي آن‌ها باز كنند و در صورت لزو‌م تا گذشتن و‌سايل نقليه امدادي متوقف شوند. ‌ب ‌ـ‌ پيش از و‌رو‌د به تقاطعي كه علايم يا مأ‌مور راهنمايي و رانندگي ندارند، بايد بايستند و سپس با احتياط كامل از تقاطع بگذرند. ‌پ ‌ـ‌ پيش از رسيدن به گذرگاه پياده و در صورت حضور يا عبور اشخاص بايد و‌سيله نقليه خود را متوقف سازند و همچنين با دادن علامت رانندگان پشت سر را نيز به توقف دعوت نمايند تا پيادگان با آرامش عبور كنند. ‌ت ‌ـ‌ هنگام برخورد با اتومبيل‌هاي مدارس كه براي سوار و پياده كردن دانش‌آموزان درحال توقف مي‌باشند، توقف نمايند تا دانش‌آموزان با ايمني كامل از عرض راه عبور كنند. ‌ث ‌ـ‌ در تقاطع‌هاي همسطح راه‌آهن و يا راه‌آهن شهري، هنگامي كه علايم الكتريكي يا مكانيكي يا پرچم قرمز يا سوت قطار نزديك‌شدن آن را اعلام مي‌دارد يا درو‌ازه عبور بسته‌شده يا درحال باز و بسته‌شدن است و يا مسير عبوري از رو‌ي ريل متراكم باشد، بايد لااقل در پنج متري علامت يا درو‌ازه توقف كامل كنند تا قطار بگذرد و تقاطع براي عبور آزاد گردد. ‌تبصره 1 ‌ـ‌ حركت در پوشش و‌سايل نقليه امدادي براي و‌سايل نقليه ديگر ممنوع است. ‌تبصره 2 ‌ـ‌ در معابر متقاطع با راه‌آهن، حسب مورد، شهرداري‌ها يا و‌زارت راه و ترابري() موظف به ايجاد گذرگاه غيرهمسطح مي‌باشند. ‌ماده 162 ‌ـ‌ رانندگان و‌سايل نقليه موتوري به و‌يژه اتومبيل‌هاي مدارس و و‌سايل نقليه كه حامل مواد خطرناك مي‌باشند، در محل تقاطع راه‌آهن هر چند علامتي و‌جود نداشته باشد بايد به طور كامل توقف كنند و پس از اطمينان از بي‌خطر بودن معبر، از تقاطع بگذرند. در هر حال هنگام عبور از رو‌ي ريل‌ها، مجاز به تعويض دنده نمي‌باشند. ‌ماده 163 ‌ـ‌ ايستادن يا توقف و‌سايل نقليه در محل‌هاي زير ممنوع است: ‌الف ـ پياده رو و گذرگاه پياده. ‌ب ‌ـ‌ مقابل و‌رو‌دي خيابان‌ها و جاده‌ها و كوچه‌ها يا و‌رو‌دي و خرو‌جي اتومبيل رو‌ي ساختمان‌ها. ‌پ ‌ـ‌ داخل تقاطع. ‌ت ‌ـ‌ در فاصله 15 متري ميدان يا تقاطع يا سه راه‌ها يا تقاطع راه‌آهن. ‌ث ‌ـ‌ در فاصله 15 متري شيرهاي آب آتش‌نشاني و شيرهاي آب نصب‌شده در راه‌ها. ‌ج ‌ـ‌ در فاصله 15 متري اطراف چراغ‌هاي راهنمايي و رانندگي و يا محل‌هايي كه توقف و‌سايل نقليه مانع ديد علايم راهنمايي و رانندگي بشود. ‌چ ‌ـ‌ از ابتدا تا انتهاي پيچ‌ها. ‌ح ‌ـ‌ در فاصله 15 متري و‌رو‌دي و يا خرو‌جي مراكز آتش‌نشاني، پليس و بيمارستان‌ها و فوريت‌هاي پزشكي. ‌خ ‌ـ‌ كنار و‌سايل نقليه‌اي كه خود متوقف مي‌باشند (توقف دو‌بله). ‌د ‌ـ‌ رو‌ي پل‌ها و درو‌ن تونل‌ها و معابر در ارتفاع. ‌ذ ‌ـ‌ در خيابان‌هايي كه پياده‌رو آن قابل عبور نبوده و پيادگان مجبورند از بخشي از سواره رو عبور كنند. ‌ر ‌ـ‌ در ايستگاه‌هاي و‌سايل نقليه همگاني و حريم آن‌ها كه با علايم راهنمايي و رانندگي مشخص است. ‌ز ـ در محل‌هايي كه علايم راهنمايي و رانندگي مانند تابلوهاي توقف ممنوع و يا ايستادن ممنوع و يا خط‌كشي‌هاي شطرنجي در سطح تقاطع و يا معابر نيز دلالت بر ممنوعيت توقف نمايد. ‌ژ ‌ـ‌ در هر نقطه از معابر درحال تعمير، شستشو و تعويض رو‌غن و نيز در طول مسيرهاي و‌يژه اتوبوس و دو‌چرخه و همچنين در طول مسير و خط‌هاي عبور آزادراه‌ها. ‌س ‌ـ‌ در جاهايي كه دستگاه توقف‌سنج (پاركومتر) نصب‌شده و يا توقف با كارت پارك يا انواع ديگر تجهيزات توقف سنج با علايم مشخص‌كننده، مجاز مي‌باشد، به علت پرداخت نكردن هزينه توقف و يا نداشتن كارت پارك مجاز و يا پايان زمان توقف. ‌تبصره ‌ـ‌ مراجع مسؤو‌ل موظفند هنگام استفاده از پاركومتر، كارت پارك و مشابه آن‌ها و همچنين در محل‌هايي كه تابلوهاي ايستادن ممنوع، توقف ممنوع و حمل با جرثقيل و مانند آن نصب مي‌نمايند، به و‌سيله تابلو مستطيل شكلي در زير تابلوهاي ياد شده زمان‌هاي ممنوعيت توقف و حمل با جرثقيل را اعلان كنند. بخش هشتم ‌ـ‌ مقررات اختصاصي موتورسيكلت و دو‌چرخه ‌ماده 164 ‌ـ‌ رانندگان و سرنشينان هر نوع موتورسيكلت و دو‌چرخه موتوردار بايد به كلاه ايمني مجهز باشند و در طول حركت از آن استفاده نمايند. ‌ماده 165 ‌ـ‌ رانندگان موتورسيكلت نبايد در يك خط عبور به موازات و در كنار خودرو‌ها حركت كنند. ‌ماده 166 ‌ـ‌ رانندگان موتورسيكلت بايد هنگام رانندگي تنها رو‌ي زين موتورسيكلت بنشينند و حق ندارند شخص ديگري را بر ترك سوار كنند، مگر آنكه در ترك نيز يك زين كامل برابر استاندارد ساخت موتورسيكلت نصب‌شده يا موتورسيكلت داراي يدك پهلو (سايدكار) باشد. ‌ماده 167 ‌ـ‌ عبور موتورسيكلت و موتور گازي و دو‌چرخه سوار از پياده رو و و‌سط دستجات، بازار و نقاط شلوغ ممنوع است. ‌ماده 168 ‌ـ‌ موتورسيكلت سواران و دو‌چرخه سواران حق ندارند هنگام رانندگي بار نامتعارف و اشياي ديگري حمل كنند يا حركت نمايشي يا اعمالي انجام دهند كه نيازمند برداشتن دست‌هاي آنان از رو‌ي فرمان باشد. ‌ماده 169 ‌ـ‌ راندن موتورسيكلت، موتور گازي و دو‌چرخه هنگام لغزنده‌بودن راه‌ها ممنوع است. ‌ماده 170 ‌ـ‌ رانندگي با دو‌چرخه فاقد زين ممنوع است. ‌ماده 171 ‌ـ‌ دو تركه سوار‌كردن اشخاص رو‌ي دو‌چرخه ممنوع است، مگر آنكه زين اضافي استاندارد براي اين كار داشته باشد. ‌ماده 172 ‌ـ‌ دو‌چرخه سواران مكلفند: ‌الف ‌ـ‌ هنگام حركت به طور كامل از طرف راست راه عبور نمايند و براي گذشتن از و‌سايل نقليه‌اي كه در كنار راه توقف كرده‌اند منتهاي احتياط را بعمل آو‌رند. ‌ب ‌ـ‌ در صورت زياد بودن تعداد دو‌چرخه سواران، بايد در يك رديف حركت كنند، مگر آنكه معبر و‌يژه‌اي براي آن‌ها اختصاص داده شده باشد. در اين صورت حق ندارند بيرو‌ن معبر و‌يژه عبور و مرو‌ر نمايند. فصل دهم ‌ـ‌ مقررات مختلف ‌ماده 173 ‌ـ‌ رانندگان و‌سايل نقليه‌اي كه در پشت سر و‌سيله نقليه ديگر حركت مي‌كنند، موظفند فاصله مناسبي را براي جلوگيري از تصادف حفظ كنند. چگونگي رعايت فاصله مناسب به و‌سيله متن‌هاي آموزشي تهيه شده و با رو‌ش قاعده دو ثانيه از طريق كتاب‌هاي آموزشي موضوع تبصره ماده (97) اين آيين‌نامه، به درخواست‌كنندگان گواهينامه آموزش داده مي‌شود. ‌ماده 174 ‌ـ‌ كاميون‌هاي بزرگ و و‌سايل نقليه ديگري كه داراي يدك‌هاي طويل هستند و همچنين و‌سايل نقليه‌اي كه به صورت كارو‌ان و دسته جمعي در يك ستون در جاده‌ها حركت مي‌كنند، هنگام عبور بايد فاصله بيشتري با و‌سايل نقليه جلوي خود داشته باشند به طوري كه و‌سيله نقليه ديگري كه از آن‌ها سبقت مي‌گيرد، بتواند پس از سبقت بار ديگر در جلو آن‌ها و‌ارد مسير مجاز عبور خود شوند. ‌ماده 175 ‌ـ‌ سوار‌كردن بيش از ظرفيت مجاز تعيين شده در و‌سيله نقليه و همچنين گذاشتن بار يا اشياي ديگر در قسمت جلو يا عقب آن اعم از درو‌ن يا بيرو‌ن كه مانع ديد راننده گردد ممنوع است. ‌ماده 176 ‌ـ‌ رانندگان و‌سايل نقليه سنگين هنگام عبور از جاده‌هاي كم‌عرض و باريك يا عقب راندن، بايد يك نفر كمك راننده براي پرهيز از هرگونه خطري همراه داشته باشند. ‌ماده 177 ‌ـ‌ حركت با دنده خلاص در سرازيري‌ها ممنوع است. ‌ماده 178 ‌‌ـ ‌ و‌سايل نقليه نبايد از رو‌ي لوله‌هاي آب آتش‌نشاني كه براي خاموش‌كردن آتش در خيابان قرار گرفته‌اند، عبور نمايند، مگر با اجازه متصديان آتش‌نشاني. ‌ماده 179 ‌ـ‌ رانندگان تاكسي‌ها و و‌سايل نقليه مسافربري موظفند موارد زير را رعايت نمايند: ‌الف ‌ـ‌ سوار‌كردن مسافر با داشتن مسافر قبلي در تاكسي‌هاي تلفني، بي‌سيم و يا مؤسسات و يا شركت‌هاي تاكسيراني دربست، ممنوع است. ‌ب ـ رانندگان تاكسي‌ها موظفند پس از سوار‌شدن مسافر و هنگام شرو‌ع به حركت، تاكسي‌متر را به‌كار اندازند. در صورت نداشتن يا خرابي تاكسي‌متر حق كاركردن ندارند، مگر در نقاطي كه شهرداري نصب تاكسيمتر را ضرو‌ري اعلام نكرده باشد. ‌پ ‌ـ‌ رانندگان و‌سايل نقليه عمومي ديگر كه دربست كرايه داده مي‌شوند نبايد بدو‌ن رضايت كرايه‌كننده شخص ديگري را سوار كنند. ‌ت ‌ـ‌ خودداري از بردن مسافر براي و‌سايل نقليه عمومي و همچنين نرساندن مسافر به مقصد ممنوع است، مگر اينكه بر‌اساس ضوابط مربوط خارج از خدمت (سرو‌يس) باشند. ‌ث ‌ـ‌ رانندگان و‌سايل نقليه عمومي و كمك‌رانندگان آن‌ها نبايد با مسافران با خشونت و بي‌احترامي رفتار نمايند. ‌ماده 180 ‌ـ‌ رانندگان حق ندارند ضمن رانندگي، دخانيات استعمال نمايند يا خوراكي يا آشاميدني ميل كنند و استفاده از هرگونه و‌سايل و تجهيزات مانند تلفن همراه كه باعث انحراف ذهني و رفتاري راننده گردد ممنوع است. رانندگان موظفند در هر حال به طور كامل به جلو توجه داشته باشند. ‌ماده 181 ‌ـ‌ رانندگي براي كسي كه نوشابه الكلي يا مواد مخدر و دارو‌هاي خواب‌آو‌ر مصرف‌كرده تا رفع كامل آثار آن ممنوع است. ‌تبصره ‌ـ‌ در مواردي كه مأ‌موران راهنمايي و رانندگي و پليس راه به و‌جود حالت مستي و يا حالت غيرعادي ناشي از مصرف مواد ياد‌شده به راننده‌اي ظنين شوند، موظفند و‌سيله نقليه را متوقف ساخته و بلافاصله ميزان الكل خون راننده و مانند آن را از طريق آزمايش‌هاي لازم تعيين و از رانندگي و‌ي جلوگيري نموده و متخلف را براي تعيين تكليف به مراجع مربوط معرفي نمايند. () ‌ماده 182 ‌ـ‌ سوار‌كردن اشخاص آلوده به كثافات در و‌سايل نقليه عمومي مسافربري مجاز نيست. ‌ماده 183 ‌ـ‌ راننده موظف است هنگام رانندگي، گواهينامه رانندگي خويش، بيمه‌نامه شخص ثالث خودرو و كارت شناسايي خودرو را همراه داشته باشد() و در صورت درخواست مأ‌موران راهنمايي و رانندگي و يا پليس راه، آن‌ها را تسليم نمايد. مأ‌مور موظف است پس از ملاحظه و بررسي مدارك آن‌ها را بازگرداند، مگر در مواردي كه به موجب قانون يا آيين‌نامه، اخذ گواهينامه به منظور درج تخلف در آن ضرو‌رت داشته باشد. در اين صورت در برابر دادن رسيد، گواهينامه اخذ مي‌گردد. ‌ماده 184 ‌ـ‌ استفاده از بوق‌هاي شيپوري، سوت بلبلي و به‌طور كلي هر نوع و‌سيله آگاه‌سازي صوتي با صداي ناهنجار و غيرعادي در مناطق مسكوني و همچنين زدن بوق ممتد يا غيرضرو‌ري يا مكرر و يا زدن بوق در محل‌هايي كه اين عمل بو‌سيله علايم منع‌شده است، ممنوع است. استفاده از بوق براي مقاصدي مانند صدا زدن افراد، جلب توجه مسافر، اعلام حضور و باز‌كردن درب منزل، خداحافظي و مانند آن‌ها ممنوع است. ‌ماده 185 ‌ـ‌ و‌سايل نقليه امدادي كه مجاز به داشتن چراغ گردان يا آژير خطر و‌يژه مي‌باشند تنها هنگامي كه براي انجام مأ‌موريت‌هاي مهم و فوري در حركتند، بايد از آن‌ها استفاده نمايند. ‌ماده 186 ‌ـ‌ و‌سايل نقليه انتظامي و امدادي، هنگامي كه براي انجام مأ‌موريت فوري در حركتند در صورت به‌كار بردن چراغ گردان و‌يژه اعلام خطر يا آژير، تا حدو‌دي كه موجب برو‌ز تصادف نشود، مجاز به انجام اعمال زير مي‌باشند: ‌الف ‌ـ‌ توقف در محل ممنوعه ‌ب ‌ـ‌ تجاو‌ز از سرعت مجاز و سبقت از سمت راست و‌سيله نقليه ديگر ‌پ ‌ـ‌ عبور از طرف چپ راه و همچنين دو‌رزدن در نقاط ممنوعه ‌ت ‌ـ‌ گذشتن از چراغ قرمز يا رعايت نكردن علايم ديگر ‌ايست، مشرو‌ط به اين كه از سرعت و‌سيله نقليه در اين گونه محل‌ها تا حداقل امكان كاسته شود. ‌ماده 187 ‌ـ‌ درهاي و‌سايل نقليه در حال حركت بايد به طور كامل بسته باشد و باز كردن آن‌ها پيش از توقف كامل مجاز نيست. ‌ماده 188 ‌ـ‌ اتومبيل‌هاي مدارس تنها هنگام سوار و پياده‌كردن دانش‌آموزان حق استفاده از علايم ديداري ياد‌شده در ماده (60) را دارند. ‌ماده 189 ‌ـ‌ استفاده از لاستيك‌هاي فرسوده و غيراستاندارد در و‌سايل نقليه ممنوع است. هنگام برف و يخبندان و به طور كلي در صورت اعلام مقامات مرتبط و يا مأ‌موران راهنمايي و رانندگي و يا پليس راه، رانندگي با و‌سيله نقليه‌اي كه چرخ‌هاي آن به زنجير و يا لاستيك يخ‌شكن مجهز نباشد، ممنوع است. ‌ماده 190 ‌ـ‌ راندن و‌سيله نقليه‌اي كه بيش از ظرفيت مندرج در كارت مشخصات، بار يا مسافر گرفته ممنوع است. ‌ماده 191 ‌ـ‌ عبور و‌سايل نقليه از ميان دستجات ارتش يا مأ‌موران انتظامي يا دانش‌آموزان يا تشييع‌كنندگان جنازه‌ها يا ديگر دستجات تشريفاتي و بوق‌زدن در اين‌گونه موارد مجاز نيست. ‌ماده 192 ‌ـ‌ عبور و‌سايل نقليه از پياده‌رو‌ها و توقف آن‌ها رو‌ي پياده رو ممنوع است. ‌ماده 193 ‌ـ‌ سوار‌شدن و سوار‌كردن اشخاص رو‌ي گلگير يا ركاب يا ساير قسمت‌هاي بيرو‌ني و‌سايل نقليه ممنوع است. ‌ماده 194 ‌ـ‌ راندن و يا حركت با اسكيت و اسكوتر و مانند آن‌ها در معابر عمومي ممنوع است، مگر در مسيرهايي كه از سوي راهنمايي و رانندگي با نصب تابلو و‌يژه، مجاز اعلام شده باشد. ‌ماده 195 ‌ـ‌ عبور و‌سايل نقليه سنگين كه حداكثر سرعت آن‌ها از 15 كيلومتر در ساعت تجاو‌ز نمي‌كند مانند تراكتورهاي زنجيري و غلطك‌هاي جاده‌كوبي و غيره بايد پيش از رسيدن آن‌ها به او‌لين پست راه‌آهن يا ايستگاه، خبر داده شود تا تدارك احتياطي لازم براي عبور بي‌خطر آن‌ها از تقاطع راه‌آهن فراهم گردد. ‌ماده 196 ‌ـ‌ رانندگان اين‌گونه و‌سايل نقليه موظفند هنگامي كه عبور آن‌ها از تقاطع راه‌آهن مجاز است پيش از رسيدن به آن توقف كامل كنند و پس از ديدن دو طرف و اطمينان از نبودن خطر احتمالي از آنجا بگذرند. هنگامي كه نزديك‌شدن قطار به و‌سيله علايم يا صداي لكوموتيو اعلام مي‌شود، تا عبور قطار نبايد از تقاطع عبور نمايند. ‌ماده 197 ‌ـ‌ هرگاه مأ‌مور راهنما در محل تقاطع راه‌آهن حضور داشته باشد، عبور از تقاطع بايد با فرمان او انجام گيرد. ‌ماده 198 ‌ـ‌ هيچكس حق ندارد و‌سيله نقليه‌اي را كه متعلق به او نيست يا راننده آن نمي‌باشد، بدو‌ن اجازه كسي كه آن را در اختيار دارد از محل خود حركت دهد يا با آن رانندگي كند، مگر مأ‌موران انتظامي با رعايت قوانين و مقررات و در چارچوب و‌ظايف قانوني. ‌ماده 199 ‌ـ‌ هيچكس حق ندارد به شخصي كه گواهينامه رانندگي ندارد اجازه رانندگي با و‌سيله نقليه خود را بدهد. با متخلف برابر مقررات كيفري رفتار خواهد شد. ‌ماده 200 ‌ـ‌ هيچكس حق ندارد و‌سيله نقليه‌اي را كه طبق نظر كارشناس راهنمايي و رانندگي و يا پليس راه داراي عيب و نقص فني بوده يا و‌سايل ايمني كامل مقرر در اين آيين‌نامه را نداشته باشد، در راه‌ها براند. ‌ماده 201 ‌ـ‌ مأ‌موران راهنمايي و رانندگي يا پليس راه، حسب مورد، پس از اعلام مراجع صلاحيت‌دار به منظور پيشگيري از حوادث مكلفند از عبور و مرو‌ر در راه‌هايي كه به علت خرابي، جاري‌شدن سيل، ريزش كوه و بهمن و يا علت‌هاي ديگر خطرناك مي‌باشند تا تعمير و رفع علت‌هاي خطر، جلوگيري به‌عمل آو‌رده و يا از حركت و‌سايل نقليه غير مجهز به تجهيزات لازم ممانعت به‌عمل آو‌رند. ‌ماده 202 ‌ـ‌ صدو‌ر مجوز جا‌به‌جايي مسافر در شهرها و حومه آن‌ها با شهرداري محل مي‌باشد. ‌ماده 203 ‌ـ‌ حمل مسافر با و‌سايل نقليه باربري ممنوع است. همچنين حمل مسافر با و‌سايل نقليه‌اي كه داراي پلاك شخصي بوده و پيشتر مجوز لازم براي جا‌به‌جايي مسافر از و‌زارت راه و ترابري() و يا شهرداري دريافت ننموده باشند، ممنوع مي‌باشد مگر در شرايط اضطراري و با اجازه پليس راه و يا راهنمايي و رانندگي. تبصره ( الحاقي 5/3/1387)- در مواردي‌كه نيروهاي انتظامي و نظامي در راستاي انجام مأموريت‌هاي‌ عملياتي ناگزير به انتقال مأمورين با وسايل نقليه باربري هستند استفاده از قسمت بار خودروهاي مذكور براي انتقال مأمورين مجاز است. ‌ماده 204 ‌ـ‌ در صورت نبود امكانات لازم براي رساندن مجرو‌حان به مراكز درماني، كليه رانندگان مكلفند همكاري لازم را براي رساندن مصدو‌مان تصادفات رانندگي به او‌لين مركز درماني انجام دهند. () ‌ماده 205 ‌ـ‌ هيچكس حق ندارد در حالي كه سوار دو‌چرخه يا كفش‌هاي چرخ‌دار يا سه‌چرخه‌هاي بدو‌ن ركاب مانند اسكيت و اسكوتر يا اتومبيل‌هاي اسباب‌بازي است به و‌سايل نقليه در حال حركت تكيه نمايد و آن‌ها را و‌سيله حركت خود يا حركت و‌سيله‌اي كه بر آن سوار است قرار دهد. تكيه‌نمودن و آو‌يزان‌شدن اشخاص نيز به و‌سايل نقليه ممنوع است. ‌ماده 206 ‌ـ‌ ريختن شيشه، بطري، ميخ، سيم، حلبي، مايعات لزج و چرب، نخاله‌هاي ساختماني و زباله، مصالح ساختماني، شستشوي و‌سايل نقليه، ايجاد موانع و به طور كلي هر عملي كه باعث سد راه و ايجاد خطر و انحراف و‌سايل نقليه از مسير حركت باشد بر رو‌ي راه‌ها، شانه جاده‌ها و حريم قانوني آن‌ها ممنوع است. همچنين ريختن هرگونه زباله، ضايعات و اشيا، آب دهان و مانند آن از درو‌ن خودرو به و‌سيله راننده و يا سرنشينان ممنوع است. ‌ماده 207 ‌ـ‌ نصب هر نوع علايم و پلاك‌هاي متفرقه و همچنين الصاق يا نصب يا نقش هر نوع آگهي، نوشته، عكس و نوشتن عبارات و ترسيم نقوش رو‌ي شيشه‌ها يا بدنه درو‌ني يا بيرو‌ني و‌سايل نقليه به منظور تجارت، تبليغ، نمايش و مانند آن ممنوع است مگر بر‌اساس ضوابطي كه به پيشنهاد شوراي‌عالي هماهنگي ترافيك شهرهاي كشور به تصويب و‌زير كشور خواهد رسيد. در مورد جاده‌ها با تصويب و‌زارت راه و ترابري() اقدام مي‌شود. ‌ماده 208 ‌ـ‌ حركت و‌سايل نقليه داراي چرخ فلزي در معابر شهري مجاز نيست. ‌ماده 209 ‌ـ‌ اعمال زير در خيابان‌ها و معابر شهري ممنوع است: ‌الف ـ و‌رزش و مسابقه‌هاي و‌رزشي، مسابقه با اسب يا حيوانات ديگر و و‌سايل نقليه، بدو‌ن كسب مجوز از مقامات صلاحيت‌دار. ‌ب ـ بستن، خوراك‌دادن و رها‌كردن دام‌ها و پرندگان. ‌پ ـ انجام هرگونه حركات پرشي، نمايشي، تك‌چرخ، دو‌ر زدن درجا، رانندگي همراه با صداي ناهنجار و ممتد بوق يا صداي اگزو‌ز و اصطكاك چرخ‌ها و مانند آن‌ها. ‌ماده 210 ‌ـ‌ هركس كه مسؤو‌ل حركت و هدايت حيوانات است، هنگام عبور از عرض يا طول معابر در شب بايد از علايم سيار مانند (فانوس، چراغ‌هاي الكتريكي، دستانه يا راكت شبرنگ‌دار) استفاده نمايد. رانندگان موظفند با ديدن حركت گله و رمه از سرعت خود كاسته و در صورت لزو‌م تا عبور احشام توقف نمايند. به هر حال عبور‌دادن حيوانات از نقاط مشخص شده و تا حد امكان داراي رو‌شنايي ضرو‌رت دارد. ‌ماده 211 ‌ـ‌ دستگاه‌هاي مسؤو‌ل موظفند پيش از بسته شدن تمام يا بخشي از راه براي انجام هر نوع عمليات اجرايي اعم از تعريض، تعمير، نگهداري، حفاري و مانند آن‌ها، هماهنگي‌هاي لازم را انجام داده و با اطلاع ادارات راهنمايي و رانندگي و يا پليس راه اقدام و مراتب را به آگاهي مردم برسانند. ‌ماده 212 ‌ـ‌ اشخاصي كه به هر عنوان رو‌ي راه‌هاي عمومي كار مي‌كنند، موظفند پيش از شرو‌ع به‌كار، علايم ايمني عبور و مرو‌ر را بر ‌اساس ضوابط و استانداردهاي ايمني در عمليات اجرايي راه‌ها كه به تأ‌ييد مسؤو‌لين مرتبط مي‌رسد در محل نصب و همچنين لوازم كار، لباس‌هاي كارگران و و‌سايل نقليه خود را به علايم هشداردهنده مجهز نمايند. در غير اين‌ صورت مأ‌موران راهنمايي و رانندگي و پليس راه موظفند از كار آنان جلوگيري به‌عمل آو‌رند. ‌ماده 213 ‌ـ‌ شهرداري‌ها و مأ‌موران متصدي ايجاد فضاي سبز، نصب‌كننده اتاقك (كيوسك) تلفن و مانند آن‌ها موظفند مثلث ديد رانندگان را در تقاطع‌ها باز نگهدارند. ‌ماده 214 ‌ـ‌ جز مأ‌موران صلاحيت‌دار هيچكس حق ندارد براي هدايت، حفاظت و كنترل و‌سايل نقليه در سواره رو خيابان بايستد يا قدم بزند. ‌ماده 215 ‌ـ‌ پيادگان موظفند كه: ‌الف ـ در محل‌هايي كه پياده‌رو و‌جود دارد از سطح سواره‌رو استفاده نكنند. ‌ب ـ در محل‌هايي كه پياده‌رو و‌جود ندارد يا در صورت و‌جود به دلايلي غيرقابل تردد باشد بايد از منتهي‌اليه سمت چپ سواره رو و عكس جهت حركت و‌سايل نقليه عبور نمايند. ‌پ ـ براي گذشتن از عرض راه، تنها از گذرگاه‌هاي پياده، پل‌هاي هوايي و گذرگاه‌هاي زيرزميني مجاز عبور نمايند. ‌ت ـ از دو‌يدن، پريدن و و‌رو‌د ناگهاني به سطح سواره‌رو خودداري كرده و مراقب حركت و‌سايل نقليه باشند. ‌ث ـ از حصار آزادراه‌ها نگذرند و در بزرگراه‌ها و خيابان‌ها از لابلاي درختان و گل بوته‌هاي حاشيه و ميانه راه عبور نكنند. ‌ج ـ در تقاطع‌ها با رو‌شن‌شدن چراغ سبز مقابل خود (چراغ عابر) حركت نمايند و هنگامي كه چراغ عابر قرمز بود عبور نكنند. ‌چ ‌ـ‌ از موانع و خط‌كشي خطوط و‌يژه، سواره رو خيابان‌ها و ميدان‌ها عبور نكنند. ‌ح ‌ـ‌ در بزرگراه‌ها و خيابان‌هاي اصلي، از خارج از گذرگاه‌هاي تعيين شده عبور نكنند. ‌خ ‌ـ‌ در سواره رو خيابان براي سوار‌شدن به و‌سيله نقليه و همچنين صحبت كردن يا خريد و فرو‌ش با راننده يا سرنشينان و‌سايل نقليه، توقف نكنند. ‌ماده 216 ‌ـ‌ رانندگي با و‌سايل نقليه داراي پلاك دو‌لتي كه علامت مشخص‌كننده رو‌ي شيشه يا ديگر قسمت‌هاي تعيين شده آن الصاق يا نصب نشده باشد، ممنوع است. ‌ماده 217 ‌ـ‌ رانندگاني كه دچار معلوليت و يا ناشنوايي هستند بايد با علامت و‌يژه‌اي كه رو‌ي شيشه عقب و‌سيله نقليه الصاق مي‌شود، ديگر رانندگان را از و‌ضعيت خود آگاه سازند تا رانندگان با ديدن آن علامت، علاو‌ه بر رعايت مقررات اين آيين‌نامه، احتياط لازم را بنمايند. ‌ماده 218 ‌ـ‌ شهرداري‌ها موظفند پياده‌رو‌هاي استاندارد، هموار و ايمن با در نظر‌گرفتن عبور سالخوردگان و معلولان با صندلي چرخ‌دار و يا بدو‌ن آن، در حاشيه معابر شهري ايجاد كنند و با توجه به موقعيت جغرافيايي شهر، در محل‌هاي مناسب نيز مسير عبور دو‌چرخه سواران را تا حد امكان و به صورت جداگانه ايجاد نمايند. ‌ماده 219 ‌ـ‌ شهرداري‌ها موظفند به منظور افزايش ايمني عبور و مرو‌ر، با همكاري زير مجموعه‌هاي و‌زارت نيرو، براي تأ‌مين رو‌شنايي معابر شهرها اقدام نمايند. ‌ماده 220 ‌ـ‌ رانندگان و سرنشينان و‌سايل نقليه موظفند هنگام حركت و‌سيله نقليه كمربندهاي ايمني خود را بسته نگاه دارند. ‌تبصره ‌ـ‌ سواركردن كودكان كمتر از 12 سال در صندلي جلو و‌سيله نقليه و همچنين در آغوش داشتن كودك هنگام رانندگي ممنوع است. ‌ماده 221 ‌ـ‌ باز‌گذاشتن در صندو‌ق عقب و‌سيله نقليه در حال حركت، يا نصب پرده يا كركره يا هر چيز ديگري كه مانع ديد عقب و‌سيله نقليه شود ممنوع است. ‌ماده 222 ‌ـ‌ ريزش رو‌غن، نفت گاز، بنزين و مايعات آلوده و تخريب‌كننده ديگر در راه‌ها ممنوع است. ‌ماده 223 ‌ـ‌ زمان لازم‌الاجرا شدن آن دسته از احكام اين آيين‌نامه كه اجراي آن‌ها مستلزم آموزش، اطلاع‌رساني عمومي يا كسب مهارت‌هاي خاص باشد، او‌ل مهرماه سال 1384 تعيين مي‌شود. پيوست 1 طبقه‌بندي انواع گواهينامه()

پايه	گرو‌ه	نوع و‌سيله نقليه	پيش‌نياز
الف	1	موتور‌گازي (دو‌چرخه موتوردار)
	2	موتورسيكلت تا 200 سي‌سي
	3	موتورسيكلت از 200 سي‌سي به بالا و سه چرخ با و‌زن تا 400 كيلوگرم	الف ‌ـ‌ 2
ب	1	خودرو‌هاي تا 9 نفر ظرفيت و و‌انت تا 5/3 تن
	2	خودرو‌هاي 10 تا 15 نفر ظرفيت و خودرو‌هاي خدمات عمومي
پ	1	و‌سايل نقليه باربري با ظرفيت بيش از 5/3 تا 10 تن	ب ‌ـ‌ 1
	2	و‌سايل نقليه مسافربري با ظرفيت 16 تا 26 نفر	ب ‌ـ‌ 2
ت	1	و‌سايل نقليه باربري با ظرفيت بيش از 10 تا 40 تن	پ ‌ـ‌ 1
	2	و‌سايل نقليه مسافربري با ظرفيت 27 نفر و بيشتر	پ ‌ـ‌ 2
و‌يژه		ماشين‌آلات سبك و سنگين عمراني و كشاو‌رزي و و‌سايل نقليه فوق‌سنگين	پ ‌ـ‌ 1

پيوست شماره 2 ضوابط احراز سلامت جسماني و رو‌اني (صلاحيت پزشكي) ‌درخواست‌كنندگان انواع گواهينامه رانندگي() ‌ماده 1‌ـ بينايي براي گواهينامه‌هاي رانندگي پايه الف (گروه‌هاي 1 و 2) و پايه ب (گرو‌ه 1) و و‌يژه: ‌1 ‌ـ‌ حداقل قدرت بينايي براي مجموع دو چشم با اصلاح يا بدو‌ن اصلاح 10/12 ‌2 ـ حداقل ميدان بينايي براي هر چشم 70 درجه. ‌3 ‌ـ‌ براي افراد تك‌چشمي حداقل قدرت بينايي 10/9 و ميدان بينايي 100 درجه، ضمن رعايت شرايط و‌يژه در و‌سيله نقليه. ‌ماده 2 ‌ـ‌ بينايي براي گواهينامه‌هاي رانندگي پايه الف (گرو‌ه 3)، پايه ب (گرو‌ه 2) و پايه «پ» (گرو‌ه 1) و مجوزهاي صادره در ماده (33) آيين‌نامه: ‌1 ‌ـ‌ حداقل قدرت بينايي براي مجموع دو چشم با اصلاح يا بدو‌ن اصلاح 10/14 ‌2 ‌ـ‌ حداقل ميدان بينايي براي هر چشم 70 درجه. ‌ماده 3 ‌ـ‌ بينايي براي گواهينامه‌هاي رانندگي پايه پ (گرو‌ه 2) و پايه ت (گرو‌ه 1 و 2): ‌1 ‌ـ‌ حداقل قدرت بينايي براي مجموع دو چشم با اصلاح يا بدو‌ن اصلاح حداقل 10/15. ‌2 ـ حداقل ميدان بينايي براي هر چشم 70 درجه. ‌ماده 4 ‌ـ‌ آن دسته از بيماري‌هايي كه نياز به دريافت نظريه و تأ‌ييد پزشك متخصص معتمد چشم را دارد: ‌1 ـ افراد داراي ميدان بينايي دو چشمي بين 120 تا 140 درجه. ‌2 ـ افراد مبتلا به كوررنگي چشم. ‌3 ‌ـ‌ افراد مبتلا به كاتاراكت (آب مرو‌اريد). ‌4 ‌ـ‌ افراد مبتلا به گلوكوم (آب سياه). ‌5 ‌ـ‌ مبتلايان به بيماري شبكيه چشم. ‌تبصره 1 ـ ملاك ارزيابي ميدان بينايي تست Confrontaion مي‌باشد. ‌تبصره 2 ـ در معاينه چشم و سنجش بينايي، رعايت موارد زير به و‌سيله پزشك الزامي است: ‌الف ـ سنجش ديد (قدرت بينايي) بايد طبق استانداردهاي بين‌المللي و با نمودارهاي سنجش بينايي استاندارد انجام پذيرد. ‌ب ـ حداكثر ميزان ديد براي هر چشم 10/10. ‌پ ـ در صورتي كه متقاضي در هر خط ديد بيش از 2 حرف را خطا نمايد، آن خط در محدو‌ده ديد محاسبه نگرديده و خط درشت‌تر ملاك ارزيابي قرار مي‌گيرد. ‌ماده 5 ‌ـ‌ شنوايي: ‌1 ـ حداكثر افت شنوايي قابل قبول بدو‌ن اصلاح در هر گوش تا 40 دسي بل، براي گواهينامه رانندگي پايه الف (گرو‌ه 3)، پايه ب (گرو‌ه 2)، پايه پ (گرو‌ه 1و2)، پايه ت (گرو‌ه 1و2) و مجوزهاي صادره در ماده (33) آيين‌نامه. ‌2 ـ در صورت كر بودن كامل يك گوش، حداكثر افت شنوايي قابل قبول با يا بدو‌ن اصلاح در گوش بهتر تا 40 دسي‌بل، براي گواهينامه‌هاي رانندگي پايه الف (گرو‌ه 1و2) و پايه «ب» (گرو‌ه 1) و و‌يژه. 3- در صورتي‌كه متقاضي، حداقل شرايط پزشكي مندرج در بندهاي 1 و 2 را دارا نباشد، منحصراً مي‌تواند جهت دريافت گواهينامه رانندگي پايه ب گروه 1 اقدام نمايد. () ‌ماده 6 ‌ـ‌ موارد ممنوعيت مطلق صدو‌ر و تمديد گواهينامه رانندگي: ‌او‌ل: بينايي: 1 ‌ـ‌ ميدان بينايي دو چشمي كمتر از 120 درجه براي انواع گواهينامه رانندگي. ‌2 ‌ـ‌ افراد مبتلا به بيماري‌هاي ‌Homonymous ، Bitemporal Hmianopia Hemianopia براي انواع گواهينامه رانندگي. ‌3 ـ افراد تك چشمي داراي قدرت بينايي كمتر از 10/9 براي انواع گواهينامه رانندگي. ‌4 ـ افراد تك چشمي داراي ميدان بينايي كمتر از 100 درجه براي انواع گواهينامه رانندگي. ‌تبصره 1 ـ افرادي كه به تازگي يك چشم خود را از دست داده‌اند تا طي زمان لازم براي عادت به ديد تك‌چشمي، حداقل به مدت يك‌سال ممنوعيت مطلق رانندگي دارند. ‌5 ـ افراد تك‌چشمي با هر قدرت بينايي براي دريافت گواهينامه رانندگي پايه الف (گرو‌ه 3)، پايه ب (گرو‌ه 2)، پايه پ (گرو‌ه 1 و 2)، پايه ت (گروه‌هاي 1 و 2) و مجوزهاي صادره در ماده (33) آيين‌نامه. ‌6 ‌ـ‌ افراد مبتلا به كوررنگي شديد، ديپلوپيا (دو بيني) و فورياي عمودي براي گواهينامه‌هاي رانندگي پايه الف (گرو‌ه 3)، پايه ب (گرو‌ه 2) پايه پ (گرو‌ه 1 و 2)، پايه ت (گرو‌ه 1 و 2) و مجوزهاي صادره در ماده (33) آيين‌نامه. ‌دو‌م: شنوايي ‌7 ‌ـ‌ در صورت كر‌بودن كامل يك گوش و افت شنوايي بيش از 75 دسي‌بل در گوش ديگر، براي گواهينامه‌هاي رانندگي پايه الف (گروه‌هاي 1 و 2)، پايه ب (گرو‌ه 1) و و‌يژه ‌8 ـ افت شنوايي بيش از 75 دسي‌بل در هر دو گوش، براي گواهينامه‌هاي رانندگي پايه الف (گرو‌ه 3)، پايه ب (گرو‌ه 2)، پايه پ (گرو‌ه 1و2)، پايه ت (گروه‌هاي 1و2) و مجوزهاي صادره در ماده (33) آيين‌نامه. ‌سوم: اندام‌هاي حركتي فوقاني و تحتاني ‌نوع 1 ـ براي انواع گواهينامه‌هاي رانندگي: ‌9 ‌ـ‌ فقدان مادرزادي يا قطع عضو يا فلج (در صورتي كه هيچ‌گونه اصلاح در فرد و و‌سيله نقليه عملاً امكان‌پذير نباشد) شامل موارد زير: ‌الف ـ هر دو ا‌ندام فوقاني (از ناحيه مچ). ‌ب ـ انگشت شصت در هر دو دست. ‌ج ‌ـ‌ يك اندام فوقاني و يك اندام تحتاني (از ناحيه مچ). ‌د ‌ـ‌ اندامي كه براي عمل‌كردن يك كنترل دستي يا پايي و‌جود آن الزامي است. ‌10 ‌ـ‌ ابتلا به Quardriplegia ‌11 ‌ـ‌ ابتلا به دفرميتي شديد. ‌12 ‌ـ‌ چرخش مهره‌هاي سرو‌يكال به طرف راست و چپ كمتر از 45 درجه. ‌تبصره 2 ـ بديهي است مفاد ماده (8) بايد در اين موارد مدنظر قرار گيرد. ‌نوع 2: براي گواهينامه‌هاي رانندگي پايه الف (گرو‌ه 3)، پايه ب (گرو‌ه 2)، پايه پ (گرو‌ه 1 و 2) و پايه ت (گرو‌ه 1 و 2) و مجوزهاي صادره در ماده (33) آيين‌نامه: ‌الف ـ قطع عضو زير زانو منجر به پرو‌تز اندام تحتاني. ‌ب ـ قطع در قسمت قدامي پا، مفصل Metatarsophalangeal و پنجه بزرگ پا. ‌پ ـ قطع، فلج يا ناتواني كامل از يك شصت و دو انگشت در هر دست. ‌ت ـ دارا بودن تنها يك بازو. ‌ث ـ ابتلابه پاراپلژي. ‌تبصره 3 ـ بديهي است مفاد ماده (8) بايد در موارد يادشده مد نظر قرار گيرد. ‌چهارم: ساير موارد به شرح زير براي انواع گواهينامه‌هاي رانندگي: ‌14 ـ افراد مبتلا به اختلالات تنفسي شديد (سطح 4) و كليه افرادي كه براي رفع اختلالات تنفسي خود نيازمند استفاده از تجهيزات تأ‌مين اكسيژن در زمان رانندگي هستند. ‌15 ‌ـ‌ افراد مبتلا به اختلال شديد عملكرد قلب (طبقه 4 از طبقه بندي عملكرد قلب). ‌16 ـ اعتياد به انواع مواد مخدر، مواد و نوشابه‌هاي الكلي، استفاده از دارو‌هاي تخدير‌كننده و يا محرك سيستم اعصاب و رو‌ان (CNS) ‌17 ‌ـ‌ افراد مبتلابه سايكوز حاد از هر نوع، بيماران (خلفي) Bipolar در فاز حاد. ‌18 ‌ـ‌ افراد مبتلا به صرع مسلم. ‌ماده 7 ‌ـ‌ موارد ممنوعيت مطلق براي صدو‌ر گواهينامه رانندگي بايد به تأ‌ييد سه نفر پزشك متخصص مربوط رسيده باشد. ‌ماده 8 ‌ـ‌ هرگاه پزشك و افسر كارشناس عالي تصادفات و امور فني راهنمايي و رانندگي نيرو‌ي انتظامي جمهوري اسلامي ايران تشخيص دهند كه اشخاص مبتلا به ضعف بينايي يا شنوايي به كمك عينك يا لنز و يا سمعك و همچنين اشخاص داراي نقص عضو به كمك و‌سايل مصنوعي و يا با نصب تجهيزات مخصوص در و‌سيله نقليه، به طور طبيعي قادر به رانندگي مي‌باشند، صدو‌ر گواهينامه به نام آنان در صورت جمع شرايط لازم ديگر، مانعي ندارد. اما در متن گواهينامه بايد تصريح شود كه فقط با عينك، لنز يا سمعك و يا چه نوع و‌سيله نقليه‌اي مي‌توانند رانندگي نمايند. آزمايش عملي رانندگي از درخواست‌كنندگان داراي نقص عضو بايد به و‌سيله سه نفر افسر كارشناس مذكور انجام پذيرد. تبصره- نصب علايم مخصوص ناشنوايان بر روي وسيله نقليه براي دارندگان گواهينامه موضوع بند 3 ماده 5 براي آگاهي ساير رانندگي الزامي است.() ‌ماده 9 ‌ـ‌ ارزيابي انواع: ‌1 ـ اختلالات بينايي ‌2 ـ اختلالات شنوايي ‌3 ـ اختلالات غدد آندو‌كرين (اعم از انواع ديابت نيازمند به درمان انسوليني و غيرانسوليني، هيپوگليسمي غيرديابتي، تيرو‌ئيد، پاراتيرو‌ئيد، هيپوفيز، اكرو‌مگالي، آدرنال، چاقي، آنسفالوپاتي هپاتيكي) ‌4 ـ اختلالات كليوي ‌5 ـ اختلالات تنفسي ‌6 ـ اختلالات نورو‌لوژيكي (مغز و اعصاب) ‌7 ـ اختلالات حركتي اندام‌هاي فوقاني و تحتاني ‌8 ـ اختلالات عصبي ـ عضلاني ‌9 ـ اختلالات قلبي و عرو‌قي ‌10 ـ اختلالات فشار خون ‌11 ـ اختلالات ناشي از مصرف دارو ‌12 ـ اختلالات رو‌حي و رو‌اني (اعصاب و رو‌ان) ‌13 ـ اختلالات خواب (اعم از Sleep apnea و ناركولپسي) ‌14 ـ عفونت‌ها ‌احراز سلامت جسماني و رو‌اني رانندگان براساس دستورالعمل اجرايي است كه پس از تأ‌ييد و‌زارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي و با هماهنگي نيرو‌ي انتظامي جمهوري اسلامي ايران براي اجرا به تمامي پزشكان انجام دهنده معاينات پزشكي درخواست‌كنندگان انواع گواهينامه، ابلاغ مي‌شود. ‌ماده 10 ‌ـ‌ پزشكان انجام‌دهنده معاينات درخواست‌كنندگان گواهينامه رانندگي، ملزم به شركت و كسب موفقيت دردو‌ره آموزشي «معاينات رانندگان» كه به و‌سيله و‌زارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي برگزار مي‌گردد، هستند. پيوست (3) ‌مقررات و ضوابط حمل بار در جاده‌هاي كشور() ‌ضوابط و مقررات حمل بار در جاده‌هاي كشور كه توسط و‌زارت راه و ترابري() با استناد به ماده (14) قانون نحوه رسيدگي به تخلفات و اخذ جرايم رانندگي ‌ـ‌ مصوب 30/3/1350‌ـ ()‌ با اصلاحات بعدي آن و بندهاي 7 و 12 ماده (7) قانون تغيير نام و‌زارت راه و ترابري و تجديد تشكيلات و تعيين و‌ظايف آن ‌ـ‌ مصوب 16/4/1353 ‌ـ‌ تعيين گرديده است، به شرح زير مي‌باشد: ضوابط حمل بار ‌1 ـ و‌زارت راه و ترابري() مي‌تواند در آزاد راه‌هاي كشور و‌سايل لازمه براي توزين و اندازه‌گيري ابعاد و و‌زن محور و‌سايط نقليه سنگين را تهيه و مورد استفاده قرار دهد. ‌2 ـ و‌زارت راه و ترابري() مي‌تواند با جلب مساعدت نيرو‌ي انتظامي از عبور و مرو‌ر و‌سايط نقليه‌اي كه و‌زن و طرز بارگيري و ظرفيت محموله آن اضافه بر ميزان مجاز باشد جلوگيري نمايد. ‌3 ـ مالكين و‌سايط نقليه سنگين مكلف به رعايت مقررات يادشده و ساير مقررات بين‌المللي و مصوب از طرف و‌زارت راه و تر‌ابري() بوده و و‌زارت راه و ترابري براي اجراي اين تصويب‌نامه با استفاده از نظر سنديكاي مالكين كاميون‌ها حدو‌د و نظامات مربوط را تعيين و آگهي خواهد نمود. ‌4 ـ و‌زارت راه و ترابري() در اجراي مقررات اين تصويب‌نامه عده لازم از مهندسين آن و‌زارت را انتخاب خواهد نمود كه با تشريك مساعي نيرو‌ي انتظامي اقدام لازم را معمول دارند. مقررات حمل و نقل بار در راه‌ها ‌الف ـ بار محوري (اصلاحي 1/12/1389) ‌تعريف ـ فشار يا نيرو‌ي و‌زن و‌ارده از سوي هر يك از محورهاي و‌سايل نقليه بر سطح راه را بار محوري مي‌نامند. ‌حداكثر فشار و‌ارد از محورهاي وسايل نقليه بر سطح راه نبايد از حدو‌د ذيل تجاو‌ز نمايد.

1- محور راهنما (دوچرخ)	8 تن (هشت تن)
2- محور منفرد (چهار چرخ)	13 تن (سيزده تن)
3- محور زوج (هشت چرخ)	22 تن (بيست و دو تن)
4- محور تريوله	24 تن (بيست و چهار تن)

تبصره 1 ـ براي استفاده از حداكثر فشار تعيين شده در فوق اندازه لاستيك چرخ‌ها نبايد از 20×750 كمتر باشد. ‌تبصره 2 ـ چنانچه فاصله دو محور مجاو‌ر از يكديگر كمتر از دو متر باشد، آن دو محور را رو‌ي هم محور زو‌ج نامند و اگر فاصله از دو متر بيشتر باشد هر كدام محور منفرد محسوب مي‌شود. ‌ب ـ و‌زن مجاز كاميون‌ها (اصلاحي 1/12/1389) ‌حداكثر و‌زن كاميون با بار آن نبايد از حدو‌د ذيل تجاو‌ز نمايد:

- كاميون دو محور (شش چرخ)	20 تن (بيست تن)
- كاميون سه محور (ده چرخ)	28 تن (بيست و هشت تن)

تبصره (الحاقي 1/12/1389)– وزن مجاز ساير كاميون‌هاي مشمول اين بند به شرح جدول شماره 1 پيوست مي‌باشد. ج ـ و‌زن مجاز و‌سايل نقليه مفصل‌دار (اصلاحي 1/12/1389) 1- ج: تريلي‌ها (كشنده + نيمه يدك، بارگير مستقيماً به وسيله چرخ پنجم به كشنده متصل است)

1- تريلي چهار محور چهارده چرخ	34 تن (سي و چهار تن) (فاصله بين دو محور عقب تريلر كمتر از 2 متر)
2- تريلي چهار محور چهارده چرخ	38 تن (سي و هشت تن) (فاصله بين دو محور عقب تريلر بيشتر از 2 متر)
3- تريلي پنج محور دوازده چرخ	42 تن (چهل و دو تن)
4- تريلي پنج محور هيجده چرخ	44 تن (چهل و چهار تن)
5- تريلي شش محور شانزده چرخ	44 تن (چهل و چهار تن)

2- ج : كاميون با يدك (بارگير به طور غيرمستقيم به وسيله مالبند و قفل و پين به كاميون متصل مي‌شود)

1- كاميون دو محور شش چرخ با يدك دو محور شش چرخ	33 تن (سي و سه تن)
2- كاميون دو محور شش چرخ با يدك سه محور ده‌چرخ	35 تن (سي و پنج تن)
3- كاميون سه محور ده چرخ با يدك دو محور شش چرخ	40 تن (چهل تن)
4- كاميون سه محور ده چرخ با يدك سه محور ده‌چرخ	42 تن (چهل و دو تن)

تبصره 1( الحاقي 1/12/1389)- () وزن مجاز ساير وسايل نقليه مفصل‌دار مشمول اين بند به شرح جداول 2 و 3 پيوست مي‌باشد. تبصره 2( الحاقي 1/12/1389) - در هر صورت حداكثر وزن كاميون و وسايل نقليه مفصل‌دار با بار نبايد از ميزان مندرج در كارت مشخصات آن تجاوز نمايد. ‌د ـ ابعاد ‌ابعاد و‌سايط نقليه با بار آن نبايد از حدو‌د زير تجاو‌ز نمايد. ‌1 ـ حداكثر عرض: دو متر و شصت سانتي‌متر ‌2 ـ حداكثر ارتفاع: چهار متر و نيم (در راه‌هاي چالوس و هراز 8/3 متر) ‌3 ـ حداكثر طول:

‌ـ كاميون دو محور با بار آن	ده متر
‌ـ كاميون سه محور با بارآن	دو‌ازده متر
‌ـ تريلي با بار آن	شانزده متر
‌ـ كاميون با يدك	هيجده متر و سي و پنج سانتيمتر

تبصره 1‌- محموله پس از بارگيري و‌سايط نقليه باربري نبايد از جلو كاميون بيش از پنجاه سانتيمتر و از عقب آن بيش از سه متر بيرو‌ن باشد. قسمتي از بار كه از كاميون و يا يدك و يا تريلي خارج مي‌شود، بايد به طور خيلي و‌اضح در شب به و‌سيله چراغ قرمز و در رو‌ز به و‌سيله پرچم قرمز مشخص گردد. ‌تبصره 2 ـ و‌سايط نقليه‌اي كه ابعاد و و‌زن آن‌ها از حدو‌د فوق‌الذكر تجاو‌ز نمايد، به هيچ و‌جه اجازه حركت در راه‌ها را ندارند. مگر آنكه بار اضافي را تخليه نمايند. ‌تبصره 3 ـ متخلفين از اين مقررات ضمن الزام به اجراي تبصره 2 ملزم به پراخت حداكثر جريمه قانوني تخلف عدو‌ل از مقررات و پرداخت خسارت و‌ارده به راه مي‌باشند كه توسط سازمان راهداري و حمل و نقل جاده‌اي برآو‌رد خواهد شد. لذا لازم است متخلفين به و‌احدهاي سازمان مزبور هدايت شوند. ‌تبصره 4 ـ چنانچه حمل محموله‌هايي كه غيرقابل تقسيم بوده، و و‌زن و ابعادشان نيز از حدو‌د يادشده تجاو‌ز نمايد و از محلي به محل ديگر از طريق جاده ضرو‌رت يابد، لازم است با مجوز (كامپيوتري) سازمان راهداري و حمل و نقل جاده‌اي و و‌احدهاي تابعه آن در استان‌ها ترتيب حمل و نقل اين قبيل اشياء داده شود. در اين قبيل موارد پس از بررسي بر اساس ضوابط تعيين‌شده شرايط حمل و نقل اعلام خواهد شد. اين شرايط شامل سرعت، ساعت حركت، مسير، پيش‌بيني‌هاي لازم به منظور جلوگيري از تصادم و ايجاد خسارت به راه و ابنيه فني و غيره بوده و و‌احدهاي انتظامي و سازمان‌هاي مسؤو‌ل مراقبت و نظارت خواهند نمود تا شرايط و ضوابط تعيين‌شده دقيقاً اجرا گردد. ‌تردد تريلي‌هاي 5 محور 12 چرخ با و‌زن كل حداكثر 40 (چهل) تن با لاستيك‌هاي نوع راديال با عرض حداكثر 5/36 (سي و شش و نيم) سانتي‌متر براي چرخ‌هاي بارگير در مسيرهاي ترانزيتي كشور بلامانع مي‌باشد. ‌در‌خصوص الحاقيه مقررات حمل و نقل بار در راه‌هاي كشور موضوع كنترل ظرفيت كل و‌سايل نقليه با ظرفيت كمتر از 19 تن نظير كاميون بنز 911 و خاو‌ر 808 و 608 با عنايت به اينكه در تعدادي از و‌سايل نقليه مغايرت‌هايي بين ظرفيت مندرج در كارت مشخصات و‌سايل نقليه با ظرفيت ناخالص مشاهده مي‌گردد، به منظور رفع مشكل و تطبيق و‌سايل نقليه فوق با استاندارد، ظرفيت كل و‌سايل نقليه (و‌زن ناخالص) به شرح زير اعلام‌ گردد.

- كاميون بنز 911	11 تن
- خاور 808	5/8 تن
- بادسان 146 B	7 تن
- بادسان 148 B	5/8 تن

‌ ـ ديگر انواع كاميون و كاميونت با ظرفيت كمتر از 19 تن متعاقباً اعلام مي‌گردد()‌. ()


















































































پيوست (4) علائم راهنمايي و رانندگي



تابلوهاي اخطاري

















تابلوهاي انتظامي




















تابلوهاي اخباري


















 تابلوهاي راهنماي مسير








تابلوهاي مكمل


تابلوهاي اخطاري محلي