تاریخ دادنامه : 1400/5/12      شماره دادنامه: 1316     شماره پرونده : 9901410

مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری

شاکی: آقای صابر صفار

موضوع شکایت و خواسته: ابطال 1ـ بند 4 بخشنامه شماره 7/253001ـ 1396/11/1 وزارت علوم، تحقیقات و فناوری

2ـ نامه شماره 130866 ـ 1397/6/13 وزارت علوم، تحقیقات و فناوری

3ـ بند 2 مصوبات صورتجلسه مورخ 1398/2/17 هیأت رئیسه دانشگاه صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران

گردش کار: شاکی به موجب دادخواستی ابطال بند 4 بخشنامه شماره 7/253001ـ 1396/11/1 وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، نامه شماره 130866 ـ 1397/6/13 وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، بند 2 مصوبات صورتجلسه مورخ 1398/2/17 هیأت رئیسه دانشگاه صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که:

" همان طور که مستحضرید مطابق تبصره 2 بند (د) ماده 87 قانون برنامه ششم توسعه که عنوان می‌دارد: «تبصره 2ـ والـدین، همسران و فرزنـدان شهدا، جـانبازان، آزادگـان و رزمنـدگان با حداقل شش ماه سابقه حضور در جبهه، شاغل در کلیه دستگاه‌های مشمول ماده 2 قانون جامع خدمات‌رسانی به ایثارگران و مؤسسات تابعه آنها و شرکتهای دولتی تابعه آنها و شرکتهای عمومی و دولتی، در صورت تنزل از پست سازمانی بالاتر، مشروط به عدم محکومیت آنها بر اساس آراء مراجع قضایی یا اداری به تنزل پست، از کلیه حقوق و مزایای همان پست سازمانی یا همتراز شغل و پست قبلی برخوردار میشود.» با عنایت به اینکه احکام حقوقی صادره اینجانب عضو هیأت علمی رسمی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری شاغل در دانشگاه صدا و سیما که آخرین پست سازمانی ام مدیریت کار آفرینی دانشگاه صدا و سیما بوده که بعد از تغییر ریاست دانشگاه از مدیریت کار آفرینی دانشگاه در تاریخ 1396/11/23 کنار گذاشته شدم. البته مدیر وقت دبیرخانه اعضا هیأت علمی دانشگاه بر اساس تبصره 2 بند (ذ) ماده 87 قانون برنامه ششم توسعه حق همترازی پست اینجانب را بر اساس نامه‌های بنیاد شهید و امور ایثارگران و همچنین نامه سازمان استخدامی کشور قطع نکرد. ولی به دستور ریاست دانشگاه مدیر جدید دبیرخانه هیأت علمی دانشگاه صدا و سیما بر اساس بند 4 بخشنامه 7/253001ـ 1396/11/1 وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، از وزارت علوم استعلام کردند و وزارت علوم نیز طی نامه شماره 130866 ـ 1397/6/13 به بخشنامه فوق اشاره نمود و در نهایت هیأت رئیسه دانشگاه بر اساس موارد یاد شده و مصوبه دوم صورتجلسه هیأت رئیسه دانشگاه صدا و سیما مورخ 1398/2/17 حکم به قطع حق پست همتراز اینجانب داد و دستور به عودت همه پرداختها از تاریخ 1396/11/23 داد. از این رو با ارائه ادله بعدی دادخواست خود را به شرح ذیل به حضور ارسال می‌دارم.

 همان طور که مستحضرید تبصره 2 بند (ذ) ماده 87 قانون برنامه ششم یک قانون حمایتی از ایثارگران بوده وجای تفسیر سمت و پست سازمانی باقی نگذاشته است. بنابراین از محضر دیوان عدالت اداری خواستارم به دلیل مغایرت حکم دانشگاه که برخلاف تبصره 2 بند (ذ) ماده 87 قانون برنامه ششم عمل نموده و علی رغم وجود نامه‌هایی از بنیاد شهید و امور ایثارگران و سازمان استخدامی کشور حق پست یا پست همتراز اینجانب را قطع کرده‌اند، همچنین به استنـاد رأی هیأت عمومی دیـوان عـدالت اداری (کلاسـه پرونده 1825/96، 1475/96) در خصوص دادنامه شماره 226 و 225 ـ 1398/2/24 مبنی بر مستثنی نبودن دانشگاه‌ها» به موجب ماده 2 قانون جامع خدمات‌رسانی به ابثارگران اعضای هیأت علمی و کادر اداری دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی کشور نیز مشمول مقررات قانون مذکور بوده و بند (ح) ماده 87 قانون برنامه ششم توسعه نیز تصریح دارد به اینکه ایثارگران و فرزندان شهدا مشمول قوانین، مقررات و ضوابط استخدامی خاص مربوط به خود بوده و کلیه دستگاه‌های مشمول ماده 2 قانون جامع خدمات‌رسانی به ایثارگران مکلف به انجام آن هستند و معافیت دانشگاه‌ها، مراکز و مؤسسات آموزش عالی و پژوهشی به موجب ماده 1 قانون احکام دایمی برنامه‌های توسعه کشور مصوب سال 1395 صرفاً از قوانین و مقررات عمومی حاکم بر دستگاه‌های دولتی است و نه قوانین و مقررات خاص از جمله قوانین و مقررات خاص ایثارگران». خواستار برقراری حق پست و یا پست همتراز بر اساس تبصره 2 بند (ذ) ماده 87 قانون برنامه ششم توسعه هستم. برای این منظور موانعی به صورت نامه و بخشنامه وجود دارند که می‌بایست برطرف بشوند. لذا رسیدگی به دادخواست مشروحه بر اساس ادله معنونه، ابطال بند 4 بخشنامه 2530017ـ 1396/11/1 وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و درخواست ابطال نامه وزارت علوم به شماره 130866 ـ 1397/6/13 و ابطال مصوبه دوم صورتجلسه هیأت رئیس دانشگاه صدا و سیما مورخ 1398/2/17 و نیز احقاق حقوق تضییع شده شامل حقوق و مزایای اینجانب از زمان تنزل پست تاکنون توسط دانشگاه صدا و سیما را از محضر دیوان عدالت اداری خواستارم. "

متن مقرره‌های مورد شکایت به شرح زیر است:

الف ـ بند 4 بخشنامه شماره 7/253001ـ 1396/11/1 وزارت علوم، تحقیقات و فناوری

" روسای محترم دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها، مراکز و پارک‌های علم و فناوری

با سلام و احترام

پیرو بخشنامـه شماره 1227717ـ 1396/7/1 این معاونت در خصوص ابلاغ مواد قانونی مرتبط با امور ایثارگران موضوع بخشنامه شانزدهم ـ قانون برنامه ششم توسعه جمهوری اسلامی ایران و به منظور رفع ابهام‌های موجود در مواد 87 و 88 قانون یاد شده، مراتب زیر برای آگاهی و اقدام شایسته اعلام می‌شود:

 4ـ با توجه به تصریح قانونگذار بر عدم تنزل از پست سازمانی این گروه از ذی‌نفعان این امر شامل تنزل از سمت سازمانی نمی‌باشد. پست سازمانی و سمت سازمانی در ماده1 آیین‌نامه ساماندهی تشکیلات دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزشی و پژوهشی مصوب وزیر علوم، تحقیقات و فناوری تعریف شده است. لذا با عنایت به موارد معنونه، اعضای هیأت علمی مشمول مزایای تبصره فوق نمی‌باشند. ـ معاون حقوقی و امور مجلس وزارت علوم، تحقیقات و فناوری "

ب ـ نامه شماره 130866 ـ 1397/6/13 وزارت علوم، تحقیقات و فناوری:

" مدیر محترم هیأت امنای جذب و هیأت  ممیزه دانشگاه صدا و سیما

با سلام

بازگشت به نامه شماره 9430/12462 ـ 1397/6/6 آن دانشگاه در خصوص بهره‌مندی اعضای هیأت علمی ایثارگر از تسهیلات قانون برنامه ششم توسعه، موارد زیر به اطلاع رسانده می‌شود:

1ـ در خصوص جزء 6 بند (ث) ماده 88 برنامه ششم توسعه نظر جنابعالی را به بند 5 بخشنامه شماره 7/253001ـ 1396/11/1 معطوف می‌دارد.

2ـ در خصوص نحوه احتساب دوران خدمت سربازی ایثارگران در زمان جنگ، نظر جنابعالی را به استعلام به عمل آمده از معاونت نیروی انسانی ستاد کل نیروهای مسلح به شماره 221681/5/97ـ 1396/10/10 معطوف می‌‌دارد.

3ـ در خصوص تبصره 2 بند (ذ) ماده 86 برنامه ششم توسعه ضمن توجه به بند 3 بخشنامه شماره 7/253001ـ 1396/11/1 به غیراز عدم محکومیت قضایی شامل تمام تنزل پست‌ها برای ایثارگران مشمول قانون مذکور می‌‌شود. شـایان ذکر است برای تنزل پستهای قـبل از برنامـه ششم بایـد مطابق تبصره 3 مـاده 9 قانون تسهـیلات استخدامی و اجتماعی جانبازان به این شرح عمل شود. «دستگاه‌های مشمول این قانون موظفند نسبت به ایجاد پست (شغل) سازمانی همتراز جانباز جهت اشتغال جانبازانی که توانایی انجام کار تمام وقت را ندارند یا به خدمت اعاده یا به استخدام پذیرفته می‌شوند با تأیید سازمان امور اداری و استخدامی کشور با مراجع ذیصلاح مربوط اقدام کنند.» ـ مدیرکل امور اداری و پشتیبانی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری "

 ج ـ بند 2 مصوبات صورتجلسه مورخ 1398/2/17 هیأت رئیسه دانشگاه صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران:

" با بررسی‌های به عمل آمده حسب دستور ریاست دانشگاه در خصوص تداوم پرداخت فوق‌العاده مدیریت اعضای هیأت علمی ایثارگر پس از پایان دوره مدیریت با عنایت به بخشنامه مورخ شماره 7/253001ـ 1396/11/1 و پاسخ مدیرکل امور اداری و پشتیبانی وزارت علوم به شماره 130866 ـ 1397/6/13، مشخص گردید که این پرداخت خلاف قانون بوده لذا امور اداری نسبت به اصلاح احکام اقدام نماید. "

در پاسخ به شکایت مذکور، مدیرکل دفتر حقوقی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به موجب لوایح شماره 75/155729 ـ 1399/7/27 و 75/292165 ـ 1399/12/16 توضیح داده است که:

  " در بند 4 بخشنامه شماره 7/253001ـ 1396/11/1 معاون حقوقی و امور مجلس وزارت آمده است: «با توجه به تصریح قانونگذار بر عدم تنزل از پست سازمانی این گروه از ذینفعان، این امر شامل تنزل از سمت سازمانی نمی‌باشد. چه آن که پست سازمانی و سمت سازمانی در ماده 1 آیین‌نامه ساماندهی تشکیلات دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزشی و پژوهشی مصوب وزیر علوم، تحقیقات و فناوری تعریف شده است. لذا با عنایت به موارد معنونه، اعضای هیأت علمی مشمول مزایای تبصره فوق نمی‌باشند». پست سازمانی اعضای هیأت علمی در دانشگاه‌‌ها و مؤسسات آموزش عالی جایگاهی است که در سازمان تفصیلی آن مؤسسه برای انجام وظایف و مسئولیتهای مشخـص پیش‌بینی و برای تصدی یک شخص اعم از رسمی یا پیمانی در نظر گرفته می‌شود و دارای «شماره پست» می‌باشد ولیکن سمت سازمانی جایگاهی است که برای انجام وظایف و مسئولیتهای «مدیریتی»، «سرپرستی» و «مشاوره» در واحدهای سازمانی با علامت «تک ستاره» و «بدون شماره» پیش‌بینی می‌شود و صرفاً اعضای هیأت علمی با حفظ پست سازمانی در آن «سمت‌ها» منصوب شوند. به واقع پست سازمانی موضوعی کاملاً متفاوت از سمت سازمانی است و عضو هیأت علمی در پستهای سازمانی مرتبط با رشته تحصیلی و گروه درسی منصوب می‌شوند ولیکن سمت سازمانی امری است که به تبع کار مدیریتی یا مشاوره و یا سرپرستی به اعضای هیأت علمی داده می‌شود و امری است کاملاً موقتی که بنا بر تشخیص مدیران بالادستی و برای انجام وظایف مدیریتی به اعضای هیأت علمی و صرفاً برای دوره‌ای موقت سپرده می‌شود.

 بخشنامه صادره به شماره 7/253001ـ 1396/11/1 معاون وقت حقوقی و امور مجلس صرفاً به منظور تبیین مواد خاص مربوط به ایثارگران در زمان اجرای قانون برنامه ششم توسعه بوده است و به هیچ وجه در مقام تقیید الفاظ قانونگذار نبوده است. نامه شماره 130866 ـ 1397/6/13 امور اداری و پشتیبانی وزارت متبوع نیز صرفاً در راستای اجرای قانونی و نیز در پاسخ به استعلام صورت گرفته از دانشگاه صدا و سیما د رخصوص بهره‌مندی اعضای هیأت علمی ایثارگر از تسهیلات قانون برنامه ششم توسعه و به لحاظ رعایت مراتب در جهت عدم کاهش حقوق و مزایای ایثارگران مشمول و نحوه اجرای قانون در زمان تنزل پست را بیان نموده و مطابق با دادنامه شماره 472ـ 1395/7/13 هیأت عمومی دیوان عدالت اداری نظرات دفاتر دستگاه‌های اجرایی ماهیتاً از مقوله اظهارنظر مشورتی بوده و متضمن قاعده الزام آوری نیست و قابل رسیدگی و ابطال در هیأت عمومی دیوان عدالت اداری نمی‌باشد و اقدامات مورد بحث انجام شده توسط وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مغایرتی با قانون ندارد.

  همان گونه که پر واضح است: در تبصره 2 بند (ذ) ماده 87 قانون برنامه ششم توسعه صرفاً صحبت از پست سازمانی شده است زیرا پست سازمانی بر اساس تعریف به عمل آمده در آیین‌نامه استخدامی اعم از اعضای هیأت علمی و غیرهیأت علمی، عبارت است از «جایگاهی در سازمان تفصیلی مؤسسه برای انجام وظایف و مسئولیت‌های یک شغل که به عضو رسمی یا پیمانی واگذار می‌شود». ولی سمت سازمانی به جایگاهی برای انجام وظایف و مستولیت‌های «مدیریتی»، «سرپرستی» و «مشاوره» در واحدهای سازمانی گفته می‌شود که در صورت پیش‌بینی سمت‌های مذکور در سازمان تفصیلی مؤسسه، این سمت‌ها «پست سازمانی» تلقی شده و عضو هیأت علمی یا غیرهیأت علمی می‌توانند به پست مذکور منصوب شوند و چنانچه عضو هیأت علمی عهده دار وظایف این پست شود، برای عضو هیأت علمی، پست مذکور، «سمت سازمانی» تلقی می‌شود. به واقع قانونگذار با اشراف کامل بر این موضوع که امکان تنزل از جایگاه یا پست سازمانی واگذار شده وجود خواهد شد اما این امر در خصوص سمت سازمانی وجود ندارد زیرا سمت سازمانی امری مدیریتی است که به طور موقت به افراد واگذار می‌گردد و کنار رفتن از این سمت به معنای تنزل پست نیست.

 بنابراین چنانچه عضو هیأت علمی علاوه بر اشتغال بر پست سازمانی که برگرفته از جذب در رشته تحصیلی خود است، به سمت مدیریتی یا سرپرستی و یا مشاوره منصوب و سپس بر اساس تشخیص مدیران بالادستی از سمت‌‌های مندرج در سطر فوق، برکنار شود به شغل اصلی خود در پست انتصابی برگشته و به امور محوله خواهد پرداخت و اینجاست که اگر از پست خود تنزل یابد مشروط به عدم محکومیت از آراء مراجع قضایی یا اداری، مؤسسه مکلف به پرداخت حقوق و مزایای همان پست سازمانی و یا همترازی شغل و پست قبلی خواهد بود. به واقع معاون سابق حقوقی و امور مجلس وزارت نیز صرفاً مواد قانونی خاص ایثارگران را به دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی علمی و پژوهشی ابلاغ نموده است و هیچ تغییری در الفاظ قانونگذار بیان ننموده است و در خصوص نامه صادره از امور اداری و پشتیبانی وزارت نیز به ذکر این نکته بسنده می‌کنیم که: امور اداری و پشتیبانی وزارت در پاسخ به استعلام صورت گرفته توسط دانشگاه صدا و سیما پاسخ داده است و به هیچ عنوان نظر آن دفتر متضمن وضع قاعده آمره الزام آور نیست و لذا نیازی به طرح آن به منظور ابطال در هیأت عمومی نخواهد بود. با توضیحات فوق روشن گردید کـه بخشنامه شمـاره 7/253001ـ 1396/11/1 معاونت حقوقی و امـور مجلس وزارت عتف به قوت خود باقی است و رأی وحدت رویه دیوان عدالت اداری هم مغایرتی با آن ندارد زیرا بهره‌مندی از مزایای مالی یک مقطع بالاتر با بحث ارتقای اعضای هیأت علمی دو بحث کاملاً متفاوت است و ارتباطی با یکدیگر ندارند. در پایان با توجه به آثار و تبعات مالی و استخدامی زیادی که ابطال احتمالی بخشنامه مزبور برای وزارت عتف و دانشگاه‌ها خواهد داشت، دعوت از نماینده دفتر حقوقی وزارت عتف برای توضیحات تخصصی و مفصل‌تر در خصوص موضوع متنازع فیه در هیأت تخصصی دیوان عدالت اداری مورد استدعاست. "

 نماینده حقوقی دانشگاه صدا و سیما نیز به موجب لایحه شماره 22425 ـ 1400/1/26 توضیح داده است که:

" اولاً: اعضای هیات علمی برای اشتغال در گروه‌های آموزشی استخدام می‌شوند و پست رسمی سازمانی یک عضو هیات علمی همان جایگاهی است که در گروه آموزشی تصدی آن را بر عهده دارد. ثانیاً: مواد 24 و 25 آیین‌نامه تشکیلات دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزشی مصوب سال 1394 وزارت علوم پست سازمانی و سمت سازمانی را برای اعضاء هیات علمی دو موضوع متفاوت در نظر گرفته شده است و اگر ماهیت پست سازمانی با مفهوم سمت سازمانی که به طور موقت برای سرپرستی جایگاه‌های مدیریتی می‌باشد یکسان گرفته شود آن وقت عضو هیات علمی نمی‌‌تواند همزمان دو پست سازمانی داشته باشد و در صورت انتصاب به سمت مدیرتی باید پست سازمانی عضو هیات علمی خود را از دست می‌داد که چنین نیست. لذا تغییر سمت سازمانی عضو هیات علمی به منزله تغییر یا تنزل پست سازمانی وی محسوب نمی‌شود تا مشمول تنزل پست سازمانی موضوع تبصره2 بند (ذ) ماده 87 قانون برنامه ششم توسعه   قرار گیرد. "

هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 1400/5/12 به ریاست معاون قضایی دیوان عدالت اداری در امـور هیأت عمومی و با حضور معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.

رأی هیأت عمومی

الف ـ به موجب تبصره 2 بند (ذ) ماده 87 قانون برنامه پنجساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب سال 1395 مقرر شده است که: «والدین، همسران و فرزندان شهدا و جانبازان و آزادگان و رزمندگان با حداقل شش‌ماه سابقه حضور در جبهه، شاغل در کلّیه دستگاههای مشمول ماده 2 قانون جامع خدمات‌رسانی به ایثارگران و مؤسسات تابعه آنها و شرکتهای عمومی و دولتی، در صورت تنزل از پست سازمانی بالاتر مشروط به عدم محکومیت آنها براساس آرای مراجع قضایی یا اداری به تنزل پست، از کلّیه حقوق و مزایای همان پست سازمانی یا همتراز شغل و پست قبلی برخوردار می‌شوند.» با توجه به اینکه صرف نظر از تعریف مقرر برای «پست سازمانی» در ماده 6 قانون مدیریت خدمات کشوری ، در قوانین و مقررات حاکم بر امور استخدامی دستگاههای اجرایی «سمت سازمانی» پیش‌بینی نشده است، بنابراین در صورتی که برمبنای مقررات درون سازمانی یک دستگاه اجرایی، پست و سمت سازمانی از یکدیگر تفکیک شده و تعاریف متمایزی برای آنها مقرر شود، این امر مجوزی برای آن دستگاه اجرایی نخواهد بود که در صورت تنزل پست سازمانی ایثارگران و بدون تغییر سمت مدیریتی آنها از اجرای حکم مقرر در تبصره 2 بند (ذ) ماده 87 قانون برنامه پنجساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران خودداری نماید و بر همین اساس اطلاق بخشنامه شماره 7/253001ـ 1396/11/1   معاونت حقوقی و امور مجلس وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و بند 2 صورتجلسه مورخ 1398/2/17 هیأت رئیسه دانشگاه صدا و سیما که برخلاف حکم مقرر در تبصره قانونی مذکور، حکم مقرر در تبصره 2 بند (ذ) ماده 87 قانون برنامه پنجساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران را درخصوص تنزل پست سازمانی بدون تغییر سمت مدیریتی قابل اجرا ندانسته، خلاف قانون و خارج از حدود اختیار است و مستند به بند 1 ماده 12 و ماده 88 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 ابطال می‌شود.

ب ـ به موجب تبصره 3 ماده 9 قانون تسهیلات استخدامی و اجتماعی جانبازان انقلاب اسلامی مصوب سال 1374 مقرر شده است که: «دستگاههای مشمول این قانون موظّفند نسبت به ایجاد پست (‌شغل) سازمانی همتراز جانباز جهت اشتغال جانبازانی که توانایی انجام ‌کار تمام وقت را ندارند یا به خدمت اعاده یا به استخدام پذیرفته می‌شوند با تأیید سازمان امور اداری و استخدامی کشور یا مراجع ذیصلاح مربوط‌ اقدام نمایند.» نظر به اینکه برمبنای حکم مقرر در بند 3 نامه شماره 130866 ـ 1397/6/13 مدیرکل امور اداری و پشتیبانی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و برای تعیین تکلیف درخصوص تنزل پستهای ایثارگران در دوره قبل از برنامه ششم توسعه جمهوری اسلامی ایران، اجرای حکم مقرر در تبصره 3 ماده 9 قانون تسهیلات استخدامی و اجتماعی جانبازان انقلاب اسلامی مورد تأکید قرار گرفته و وضع حکم فوق خلاف قانون و خارج از حدود اختیار نیست، لذا بند 3 نامه شماره 130866 ـ 1397/6/13 مدیرکل امور اداری و پشتیبانی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ابطال نشد .

هیأت عمومی دیوان عدالت اداری

معاون قضایی دیوان عدالت اداری ـ مهدی دربین