به استناد تبصره ماده (99) و تبصره (1) ماده (86) قانون کار جمهوری اسلامی ایران، «آییننامه چگونگی بازرسی کار» که در جلسه مورخ 1400/12/09 «شورای عالی حفاظت فنی» بازنگری و توسط آن شورا پیشنهاد شده است، به شرح زیر تصویب می‌گردد.
"آییننامه چگونگی بازرسی کار"
فصل اول ـ کلیات
ماده1ـ هدف و دامنه کاربرد
این آییننامه به استناد تبصره ماده (99) و تبصره (1) ماده (86) قانونکار جمهوری اسلامی ایران به منظور ایجاد وحدت رویه، یکسان‌سازی عملیات اجرایی و هدفمندسازی بازرسی‌ها از کارگاه‌های موضوع ماده (85) قانون کار، تدوین گردیده و رعایت آن برای کلیه بازرسان‌کار الزامی است.
ماده2ـ تعاریف: در این آییننامه اصطلاحات زیر در معانی مشروح ذیل به کار می‌روند:
1. بازرس‌کار: بازرس‌کار فردی است که از سوی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی با رعایت مقررات مندرج در ماده (97) قانون کار، وظیفه نظارت بر اجرای صحیح قانونکار و ضوابط حفاظت فنی در کارگاه‌های مشمول آن قانون را عهدهدار است.
2. بازرسی کار: فرآیندی است که طی آن الزامات اجرای قانونکار در کارگاه توسط بازرس‌کار مورد بررسی و پایش قرار می‌گیرد.
3. شورای عالی حفاظت فنی: شورایی است که مطابق با مواد (85) و (86) قانونکار مسئولیت تهیه موازین و آیین‌نامه‌های حفاظت فنی را عهدهدار است.
4. کمیته حفاظت فنی و بهداشت کار: کمیته‌ای است که به استناد ماده (93) قانونکار و آییننامه مرتبط به منظور تأمین مشارکت کارفرمایان و کارگران در اجرای مقررات موضوعی قانونکار و آیین‌نامه‌های حفاظت فنی و بهداشت کار در کارگاه‌ها تشکیل می‌گردد.
فصل دوم ـ مقررات
ماده3ـ بازرس‌کار موظف‌است برای نظارت بر حسن اجرای مقررات قانونکار و آیین‌نامه‌های شورای عالی حفاظت فنی، با انجام بازرسی از کارگاه‌های مشمول قانونکار، نسبت به بررسی موارد، تذکرِ ایرادات و نواقص و صدور ابلاغیه رفع نقص مربوط به ضوابط حفاظت فنی و شرایط کار اقدام نماید و در صورت نیاز ضمن اخذ مدارک مربوط به امور کار و کارگر و کارگاه، می‌تواند از تمام یا قسمتی از دفاتر، اسناد و مدارک تصویربرداری یا رونوشت تحصیل نماید.
تبصره ـ دستورالعمل‌های مرتبط با بازرسی کار از سوی اداره کل بازرسی کار تدوین و ابلاغ می‌شوند.
ماده4ـ بازرسی از کارگاه با هماهنگی واحد بازرسی کار ذیربط انجام می‌شود و مستلزم هماهنگی و اخذ مجوز از کارفرما نیست.
تبصره ـ ورود بازرسان‌کار به کارگاه‌های خانوادگی منوط به اجازه کتبی دادستان محل است.
ماده5 ـ همراه داشتن کارت شناسایی ویژه بازرسی کار که به امضای وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی رسیده است برای بازرسان کار الزامی است و باید هنگام بازرسی از کارگاه‌ها نسبت به رویت آن به مقامات رسمی یا مسئولین کارگاه اقدام نمایند.
ماده6 ـ بازرس‌کار هنگام بازرسی از کارگاه‌ها با توجه به نوع صنعت و نوع کار باید به آیین‌نامه‌های مرتبط توجه و به مواد آن استناد نماید.
ماده7ـ چنانچه بازرس کار در حین بازرسی از کارگاه، عملکرد دستگاه یا شرایط قسمتی از کارگاه را خطرناک تشخیص دهد، مکلف است مراتب احتمال وقوع حادثه و رفع خطر را فوراً و کتباً حسب ماده (105) قانونکار به کارفرما یا نماینده وی اطلاع داده و متعاقباً از طریق اداره متبوع ضمن ابلاغ رسمی موضوع، نسبت به درخواست قرار تعطیل از مرجع قضایی اقدام نماید.
ماده8 ـ بازرس‌کار در زمان بازرسی از کارگاه باید نواقص و ایرادات مشهود را به کارفرما یا نماینده وی اعلام نماید و سپس طبق دستورالعمل‌های اداره کل بازرسی‌کار، گزارش مستند مشخصات کارگاه و نواقص موجود را بر اساس مشاهدات و بررسی‌ها تهیه و به اداره متبوع خود تسلیم نماید.
ماده9ـ ادارات تعاون، کار و رفاه اجتماعی باید بر اساس گزارش بازرس‌کار ذیربط، موارد نقص کارگاه را با تعیین مهلت معقول برای رفع نواقص و ایرادات (حسب ماهیت و اهمیت موضوع) به کارفرما ابلاغ نماید.
ماده10ـ بازرس‌کار در صورت عدم رفع تمام یا برخی از نواقص و ایرادات ابلاغ شده باید از طریق اداره متبوع نسبت به درخواست تعقیب کارفرمایان متخلف از مراجع قضایی اقدام نماید.
ماده11ـ بازرس‌کار برای تأیید رفع نقص یا رفع خطر از دستگاه یا کارگاه باید حسب دستور مقام قضایی و اداره متبوع از کارگاه بازرسی مجدد بعمل آورد.
ماده12ـ بازرس‌کار موظف است کلیه حوادث ناشی از کار را بر اساس مقررات و دستورالعمل‌های مرتبط که از طرف اداره‌کل بازرسی کار صادر می‌شود مورد بازرسی، بررسی و تجزیه و تحلیل قرارداده و نسبت به تهیه و تنظیم گزارشات و ابلاغ لازم به کارفرما به منظور جلوگیری از وقوع حوادث مشابه اقدام نماید.
ماده13ـ بازرس‌کار موظف است گزارشات حوادث بررسی شده را به اداره متبوع خود تحویل دهد تا در صورت درخواست مراجع انتظامی یا قضایی برای آن‌ها ارسال شود.
ماده14ـ بازرس‌کار برای بررسی و تنظیم حوادث منجر به فوت و یا نقص عضو، باید گزارش پزشکی قانونی را اخذ نماید.
ماده15ـ بررسی حوادث ناشی از کار یا اظهار نظر کارشناسی در خصوص پرونده‌هایی که شخص بازرس‌کار یا یکی از بستگان نسبی وی تا طبقه سوم و یا یکی از نزدیکان سببی درجه اول ایشان به طور مستقیم در آن ذینفع باشد، ممنوع است.
ماده16ـ بازرس‌کار موظف است در بررسی حوادث ناشی از کار چنانچه حادثه به علت نقص ایمنی در کارگاه یا تجهیزات مرتبط اتفاق افتاده باشد و احتمال تکرار وقوع حادثه وجود داشته باشد، طبق ماده (105) قانونکار اقدام نماید.
ماده17ـ بازرس‌کار موظف است برای تشکیل و فعال نمودن کمیته‌های حفاظت فنی و بهداشت‌کار، راهنمایی لازم را در اختیار کارفرمایان قرار دهد و در صورت صلاحدید اداره متبوع حسب مورد در جلسات این کمیته‌ها شرکت نماید.
ماده18ـ ارجاع و انجام امور غیرمرتبط و خارج از وظایف مصرح در ماده (96) قانونکار به بازرسان‌کار در اجرای فرآیند بازرسی از کارگاه منوط به هماهنگی با اداره کل بازرسی کار خواهد بود.
ماده19ـ بازرس‌کار در بازرسی از کارگاه موظف است نسبت به اجرای تعهدات کارفرمایان در ثبت و اعلام حوادث اتفاق افتاده به ادارات تعاون، کار و رفاه اجتماعی محل، نظارت و موارد نقص را در ابلاغیه درج نماید.
ماده20ـ بازرسان‌کار در انجام وظایف قانونی نباید مرتکب تخلفات مندرج در مواد (25) و (91) قانون مدیریت خدمات کشوری و همچنین ماده (8) قانون رسیدگی به تخلفات اداری شوند؛ در غیر این صورت بر اساس تصمیم هیأت‌های رسیدگی به تخلفات اداری کارمندان موضوع بررسی و مجازات‌های فصل سوم قانون مذکور اعمال خواهد شد. ضمناً انجام اعمالی که ایجاد شائبه یا سوء‌ظن می‌نماید (هرگونه هدایای نقدی و غیرنقدی، تسهیلات، اخذ توصیه و نظایر آن تحت هر شکل) با هر عنوان ممنوع است.
ماده21ـ ممانعت کارفرما از ورود بازرس کار به داخل کارگاه نباید منجر به اقدام نامتعارف و غیرقانونی بازرس‌کار برای ورود به کارگاه شود. در این شرایط بازرس‌کار صرفاً باید درخواست اعمال مجازات‌های مقرر در ماده (179) قانونکار را از طریق اداره متبوع به مرجع قضایی تسلیم نماید.
این آییننامه به استناد تبصره ماده (99) قانونکار جمهوری اسلامی ایران مشتمل بر 21 ماده و 2 تبصره، در یکصد و هفتاد و چهارمین جلسه شـورای عالی حفاظت فنی مورخ 1400/12/09 تدوین و در تاریخ 1401/01/20 به تصویب وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی رسیده است. این آییننامه جایگزین آییننامه قبلی مصوب وزیر کار و امور اجتماعی در تاریخ 1377/09/08 می‌شود.
وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی ـ حجت‌الله عبدالملکی