تاریخ دادنامه: 1398/2/17 شماره دادنامه: 186 شماره پرونده: 73/97
مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: آقای سعید کنعانی
موضوع شکایت و خواسته: ابطال نامه‌های شماره 50187 ـ 1387/5/29 مدیرکل تنظیم و نظارت بر روابط کار، 198297ـ1393/10/23 و 220863 ـ 1393/11/25 مدیرکل روابط کار و جبران خدمت وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی
گردش‌کار: شاکی به موجب دادخواستی ابطال نامه‌های شماره 50187 ـ 1387/5/29 مدیرکل تنظیم و نظارت بر روابط کار، 198297 ـ 1393/10/23 و 220863 ـ 1393/11/25 مدیرکل روابط کار و جبران خدمت وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که:
«پرداخت سنوات در مواد 24 و 31 قانون کار و ماده 41 قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر و ارتقای نظام مالی کشور بر اساس آخرین مزد و آخرین حقوق مقرر شده لذا مقنن پرداخت سنوات را صرفاً حسب آخرین مزد یا حقوق، تجویز نموده که منصرف از مزد ثابت (مبنا) است. ماده 35 قانون کار در مقام تعریف مزد برآمده و «مجموع دریافتی‌های کارگر اعم از نقدی و غیرنقدی» را مزد نامیده است، بنابراین از آنجا که ملاک پرداخت حق سنوات، مزد و حقوق بوده لذا تمامی وجوهی که تحت هر عنوان در مقابل انجام کار پرداخت می‌شود، ملاک محاسبه سنوات است. بنابراین بخشنامه‌های معترض‌عنه که برای پرداخت سنوات، مزد ثابت (مبنا) را میزان قرار داده، مغایر با مواد 24، 35 و 37 قانون کار به نظر می‌رسد زیرا مزد که از آن به حقوق تعبیر می‌گردد مجموع دریافتی کارگر بوده که بیش از حقوق ثابت است، همچنین دادنامه وحدت رویه شماره 1172ـ 1396/11/17 هیأت عمومی دیوان عدالت اداری نیز پرداخت سنوات بر اساس مزد ثابت (مبنا) را خلاف قانون تشخیص داده است.»
متن مقرره‌های مورد اعتراض به شرح زیر است:
الف: نامه شماره 50187 ـ 1387/5/29:
«جناب آقای حسینی مطلق
سرپرست محترم سازمان کار و امور اجتماعی استان تهران
سلام علیکم
ضمن ارسال نامه شماره دی/81782/ت ه م/404 ـ 1387/4/30 شرکت ملی نفت ایران خواهشمند است دستور فرمایید پاسخ زیر به نحو مقتضی به واحد مربوط اعلام گردد:
1ـ در کارگاههای دارای طرح طبقه‌بندی مشاغل مزد مبنا (مزد گروه و پایه) و در سایر کارگاههای مزد ثابت (مجموع مزد شغل و مزایای ثابت و مستمر پرداختی به تبع شغل) مبنای احتساب حق سنوات قرار می‌گیرد. بدیهی است چنانچه به موجب قرارداد کار اولیه یا شروط الحاقی بعدی آن با موافقت نامه کارگاهی یا پیمان دسته جمعی کار یا عرف و روال کارگاه نحوه محاسبه دیگری که متضمن مزایای بیشتر برای کارگران بوده مقرر شده باشد کماکان معتبر و لازم الاجرا خواهد بود.
2ـ تسویه حساب در پایان هر قرارداد الزامی نبوده و طرفین می‌توانند در زمان انقضای آخرین قرارداد یا در زمان قطع رابطه کاری بر اساس آخرین حقوق تسویه حساب نمایند. ـ مدیرکل تنظیم و نظارت بر روابط کار »
ب: نامه شماره 198297 ـ 1393/10/23:
«جناب آقای احمدی
مدیرکل محترم تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان خراسان رضوی
با سلام واحترام
ضمن ارسال نامه شماره 93/273 ـ 1393/9/29 کانون هماهنگی شورای اسلامی کار استان خراسان رضوی، خواهشمندم دستور فرمایید پاسخ ذیل به آن کانون اعلام شود: چنانچه کارفرما در محاسبه سنوات علاوه بر مزد مبنا عناوین مزدی دیگری را نیز حساب کرده باشد، به گونه‌ای که این امر به عرف تبدیل شده باشد، در این صورت مکلف است عرف مزبور را ادامه دهد، مگر اینکه طبق ماده 26 قانون کار و دستورالعمل مربوط اقدام نماید. ـ مدیرکل روابط کار و جبران خدمت »
ج: نامه شماره 220863 ـ 1393/11/25:
«جناب آقای احمدی
مدیرکل محترم تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان خراسان رضوی
با سلام و احترام
بازگشت به نامه شماره 162375 ـ 1393/10/16 به آگاهی می‌رسانم: چنانچه کارفرما در محاسبه حق سنوات علاوه بر مزد مبنا عناوین مزدی دیگری را نیز حساب کرده باشد، به گونه‌ای که این امر به عرف محل کار تبدیل شده باشد، در این صورت مکلف است عرف مزبور را ادامه دهد، مگر اینکه کارفرما طبق ماده 26 قانون کار و دستورالعمل مربوط اقدام نماید. ـ مدیرکل روابط کار و جبران خدمت »
در پاسخ به شکایت مذکور، مدیرکل حقوقی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به‌موجب لایحه شماره 99356ـ1397/5/22 نامه شماره 96268 ـ 1397/5/17 مدیرکل روابط کار و جبران خدمت وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی را ارسال کرده که متن آن به قرار زیر است:
«جناب آقای ولی پور
مدیرکل محترم دفتر حقوقی
با سلام و احترام
بازگشت به نامه شماره 40636 ـ 1397/3/2 منظم به ابلاغیه مورخ 1397/2/18 دفتر هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در خصوص پرونده شماره 9700073 در خصوص دادخواست آقای سعید کنعانی به طرفیت وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به خواسته ابطال نامه‌های شماره 50187 ـ 1387/5/29 و 198297 ـ 1393/10/23 و 220863 ـ 1393/11/25 اداره کل روابط کار و جبران خدمت، پاسخ این اداره کل به شرح ذیل ارسال می‌گردد. خواهشمندم دستور فرمایید پاسخ ذیل عیناً به مرجع مذکور منعکس گردد: با توجه به نظر رسمی این اداره کل که طی نامه‌های شماره 730 ـ 1393/1/10، 51652ـ 1393/3/21، 36637 ـ 1397/2/30 و 165 ـ 1396/1/5 به ادارات کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استانهای تهران، سیستان و بلوچستان بنیاد تعاون زندانیان کشور و طی رونوشتی به تمامی ادارات کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استانها ارسال شده است و به پیوست ارسال می‌گردد، مأخذ محاسبه سنوات یا مزایای پایان کار «مزد یا حقوق» موضوع ماده 34 و 35 قانون کار (و نه صرفاً مزد مبنا) است و لذا نامه شماره 50187 ـ 1387/5/29 و نیز تمامی نامه‌های مغایر احتمالی به صورت ضمنی نسخ شده است. از سوی دیگر مفاد نامه‌های شماره 220863 ـ 1393/11/25 و 198297 ـ 1393/10/23 منطبق با استعلام به عمل آمده تنظیم شده و بر اینکه ماخذ محاسبه سنوات صرفاً مزد مبنا است دلالت ندارد.
با توجه به مراتب فوق درخواست رد شکایت شاکی را دارم. ضمناً خواهشمندم دستور فرمایید ترتیبی اتخاذ شود تا نماینده این اداره کل برای ادای توضیحات بیشتر در محضر قضات دیوان عدالت اداری حضور بهم رسانند. یادآور می‌گردم چنانچه قضات دیوان عدالت اداری نسخ ضمنی مفاد نامه‌های مغایر را کافی نمی‌دانند این اداره کل آمادگی اعلام صریح این نسخ را به ادارات کل سراسر استانها دارد. »
هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 1398/2/17 با حضور معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.
رأی هیأت عمومی
با توجه به اینکه بر اساس مواد 35، 31، 27، 24 و بند ب ماده 37 قانون کار و تبصره 4 ماده 41 قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر و ارتقای نظام مالی کشور مصوب سال 1394 مبنای محاسبه حق سنوات، مطلق آخرین حقوق و مزد تعیین شده است و قید کلمه (مبناء) در دادنامه شماره 1172ـ 1396/11/17 هیأت عمومی دیوان عـدالت اداری لغو و بیهوده تشخیص شـده است و از طرفـی حقوق مبنا و ثـابت تعـریف شده در تبصره‌های 1 و 2 ماده 36 قانون کار ، صرفاً ناظر بر کارگاه‌های دارای طرح طبقه‌بندی مشاغل و فاقد طرح و اجرای آن بوده که جهت وسعت بخشیدن به دامنه تعریف مزد و حمایت ترمیمی از حقوق کارگران این گونه کارگاه‌ها تأسیس شده است و ارتباطی به تعریف حقوق و مزد موضوع مبنای احتساب حق سنوات بر اساس مواد فوق الذکر ندارد و با وجود قانون و قرارداد در تعیین حق سنوات، عرفی که نقش محدودکننده حقوق و مزد را ایفاء کند به طریق اولی فاقد جایگاه قانونی و حقوقی است، بنابراین نامه‌های مورد شکایت مغایر قانون وضع شده و مستند به بند 1 ماده 12 و ماده 88 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 ابطال می‌شود.
رئیس هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
معاون قضایی دیوان عدالت اداری ـ مرتضی علی اشراقی