تاریخ دادنامه: 1399/11/18        شماره دادنامه: 1741       شماره پرونده: 9902022

مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری

اعلام‌کننده تعارض: بنیاد شهید و امور ایثارگران

موضوع: اعلام تعارض در آراء صادر شده از شعب دیوان عدالت اداری 

گردش‌کار: در خصوص نحوه احراز جانبازی رزمندگان فاقد صورت سانحه و مدارک بالینی توسط بنیاد شهید بر اساس بند (الف) ماده 87 قانون برنامه ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، شعب دیوان عدالت اداری آراء متفاوتی صادر کرده‌اند.

گردش‌کار پرونده‌ها و مشروح آراء به قرار زیر است:

الف: شعبه 37 بدوی دیوان عدالت اداری در مورد دادخواست خانم فرشته محمدی به طرفیت بنیاد شهید و امور ایثارگران به خواسته الزام به تشکیل کمیسیون پزشکی به موجب دادنامه شماره 9709970902601615 ـ 1397/9/11 به شرح زیر رأی صادر کرده است:

نظر به اینکه خواسته شاکی تشکیل کمیسیون پزشکی بنیاد بوده است نه اینکه بنیاد درصد جانبازی نیروهای مسلح را تأیید نمایید و دفاعیات طرف شکایت خارج از خواسته شاکی بوده و پس از صدور رأی کمیسیون ماده 16 بنیاد ملزم به تشکیل کمیسیون پزشکی بوده است که اقدام ننموده است لذا مستفاد از مواد 10 و 11 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری حکم به ورود شکایت وی صادر و اعلام می‌گردد. رأی صادره وفق ماده 65 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری ظرف بیست روز پس از ابلاغ قابل اعتراض در شعب تجدیدنظر دیوان عدالت اداری است.

شعبه 24 تجدیدنظر به موجب دادنامه شماره 9809970955201472 ـ 1398/4/10 آن را نقض و به شرح زیر رأی صادر کرده است:

با توجه به این که براساس تدابیر فرماندهی معظم کل قوا در گردش‌کار شماره 75544 ـ 1390/6/31 در خصوص مشکلات ایجاد شده ناشی از اجرای برخی از قوانین کشور برای سازمان‌های نیروهای مسلح، فرموده‌اند که «نیروهای مسلح تابع سیاست‌های ستاد کل هستند و وقتی که آن ستاد سیاست‌هایی را ابلاغ می‌کنند لازم اجراء می‌باشد» و برابر ابلاغیه شماره 3610/1040/121 ـ 1396/6/22 ستاد کل نیروهای مسلح اجرای قوانین مصوب مجلس شورای اسلامی و مصوبات هیأت وزیران در سطح سازمان‌های نیروهای مسلح مستلزم تدوین و ابلاغ نحوه اجرای قانون از سوی معاونت‌های تخصصی مربوط در ستاد کل نیروهای مسلح می‌باشد و برابر ابلاغیه شماره 2216/1/82/29 ـ 1396/12/23 ستاد کل نیروهای مسلح دستورالعمل و ضوابط اجرایی بند (الف) ماده 87 قانون برنامه ششم توسعه در نیروهای مسلح که با همکاری بنیاد شهید انقلاب اسلامی و بخش‌های تخصصی پزشکی تدوین شده است ابلاغ گردیده و برابر ماده 5 دستورالعمل ذکر شده جانبازی افراد واجدالشرایط باید مجدداً از طرف کمیسیون‌های نیروهای مسلح احراز و تعیین درصد جانبازی گردد و سپس پرونده به بنیاد شهید ارسال شود. بنابراین با توجه به مراتب فوق شاکی ملزم به ارائه گواهی مورد نیاز که توسط یگان اعزام‌کننده صادر گردیده می‌باشد که در ما نحن فیه چنین گواهی ملاحظه نمی‌گردد لذا ایجاد تکلیف برای تجدیدنظرخواه بدون رعایت مقررات مربوطه وجاهت قانونی نداشته بنابراین تجدیدنظر خواهی را وارد دانسته و در اجرای ماده 71  قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری ضمن نقض رأی تجدیدنظر، خواسته را نقض و برابر ماده 17 همان قانون قرار رد شکایت شاکی صادر می‌شود. بدیهی است پس از تأیید جانبازی شاکی توسط واحد خدمتی و عدم ایفا وظیفه قانونی از سوی تجدیدنظرخواه شاکی حق مراجعه و شکایت مجدد را دارد. این رأی قطعی است.

ب: شعبه 37 بدوی دیوان عدالت اداری در مورد دادخواست آقای جمال رضائی به طرفیت بنیاد شهید و امور ایثارگران کرمانشاه به خواسته الزام به تأیید و احراز جانبازی موضوع بند (الف) ماده 87 قانون برنامه ششم به موجب دادنامه شماره 9709970902601549 ـ 1397/9/10 به شرح زیر رأی صادر کرده است:

به موجب تبصره بند (الف) ماده 87 قانون برنامه پنجساله ششم توسعه بنیاد شهید و امور ایثارگران موظف است رزمندگان هشت سال دفاع مقدس که صورت سانحه بالینی هم زمان ندارند اما مجروحیت آنان توسط کمیسیون پزشکی نهاد اعزام‌کننده (نیروهای مسلح) احراز می‌گردد را به عنوان جانباز تلقی و حداقل 5 درصد جانبازی به آنها تعلق می‌گیرد. در مانحن فیه مجروحیت شاکی به موجب صورتجلسه پزشکی نزاجا به شماره 8516 ـ 1388/2/16 مورد تأیید قرار گرفته لذا بنیاد شهید و امور ایثارگران موظف به اعطا حداقل 5 درصد جانبازی به شاکی بوده، مستنداً به مواد 11، 58، 59 و 65 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری حکم به ورود شکایت صادر و اعلام می‌گردد. رأی اصداری ظرف 20 روز از تاریخ ابلاغ قابل تجدیدنظرخواهی در شعب تجدیدنظر دیوان عدالت اداری می‌باشد .

 شعبه 24 تجدیدنظر به موجب دادنامه شماره 9809970955200958 ـ 1398/3/5 آن را نقض و به شرح زیر رأی صادرکرده است:

با توجه به این که براساس تدابیر فرماندهی معظم کل قوا در گردش‌کار شماره 75544 ـ 1390/6/31 در خصوص مشکلات ایجاد شده ناشی از اجرای برخی از قوانین کشور برای سازمان‌های نیروهای مسلح، فرموده‌اند که «نیروهای مسلح تابع سیاست‌های ستاد کل هستند و وقتی که آن ستاد سیاست‌هایی را ابلاغ می‌کنند لازم اجراء می‌باشد» و برابر ابلاغیه شماره 3610/1040/121 ـ 1396/6/22 ستاد کل نیروهای مسلح اجرای قوانین مصوب مجلس شورای اسلامی و مصوبات هیأت وزیران در سطح سازمان‌های نیروهای مسلح مستلزم تدوین و ابلاغ نحوه اجرای قانون از سوی معاونت‌های تخصصی مربوط در ستاد کل نیروهای مسلح می‌باشد و برابر ابلاغیه شماره 2216/1/82/29 ـ 1396/12/23 ستاد کل نیروهای مسلح دستورالعمل و ضوابط اجرایی بند (الف) ماده 87 قانون برنامه ششم توسعه در نیروهای مسلح که با همکاری بنیاد شهید انقلاب اسلامی و بخش‌های تخصصی پزشکی تدوین شده است ابلاغ گردیده و برابر ماده 5 دستورالعمل ذکر شده جانبازی افراد واجدالشرایط باید مجدداً از طرف کمیسیون‌های نیروهای مسلح احراز و تعیین درصد جانبازی گردد و سپس پرونده به بنیاد شهید ارسال شود. بنابراین با توجه به مراتب فوق شاکی ملزم به ارائه گواهی مورد نیاز که توسط یگان اعزام‌کننده صادر گردیده می‌باشد که در ما نحن فیه چنین گواهی ملاحظه نمی‌گردد لذا ایجاد تکلیف برای تجدیدنظرخواه بدون رعایت مقررات مربوطه وجاهت قانونی نداشته بنابراین تجدیدنظرخواهی را وارد دانسته و در اجرای ماده 71 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری ضمن نقض رأی تجدیدنظر، خواسته را نقض و برابر ماده 17 همان قانون قرار رد شکایت شاکی صادر می‌شود. بدیهی است پس از تأیید جانبازی شاکی توسط واحد خدمتی و عدم ایفا وظیفه قانونی از سوی تجدیدنظر خواه شاکی حق مراجعه و شکایت مجدد را دارد. این رأی قطعی است.

ج ـ شعبه 37 بدوی دیوان عدالت اداری در مورد دادخواست آقای غلامحسین ایزدی به طرفیت کمیسیون پزشکی بنیاد شهید به خواسته احراز تخلف (با توجه به اصل ماده 87 قانون برنامه ششم توسعه) به موجب دادنامه شماره 97099702601859 ـ 1397/10/8 به شرح زیر رأی صادر کرده است:

نظر به اینکه حضور شاکی که در منطقه گواهی شده است و مجروحیت وی گواهی نشده است و مجروحیت وی توسط یگان اعزامی تأیید نشده است و نسبت به ماده 87 قانون برنامه ششم توسعه با عدم ارائه مدارک و مستندات و گواهی مربوط خروج موضوعی دارد لذا مستفاد از مواد 10 و 11 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری حکم به رد شکایت وی صادر و اعلام می‌گردد. رأی صادره وفق ماده 65 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری ظرف بیست روز پس از ابلاغ قابل اعتراض در شعب تجدیدنظر دیوان عدالت اداری است.

این رأی به موجب دادنامه شماره 9809970955201605 ـ 1398/4/12 شعبه 24 تجدیدنظر مورد تأیید قرار گرفته است.

دـ شعبه 40 بدوی دیوان عدالت اداری در مورد دادخواست آقای رسول سامی تاری به طرفیت بنیاد شهید و امورایثارگران اردبیل به خواسته الزام طرف شکایت به اعمال 5% حداقل جانبازی وفق گواهی صادره از یگان خدمتی برابر تبصره ماده 87 قانون برنامه ششم توسعه به موجب دادنامه شماره 9809970902401113 ـ 1398/5/26 به شرح زیر رأی صادر کرده است:

در خصوص شکایت مذکور با عنایت به اوراق و محتویات پرونده نظر به اینکه بر اساس حکم مقرر در تبصره بند (الف) ماده 87 قانون برنامه ششم توسعه بنیاد شهید موظف است صرفاً با احراز مجروحیت توسط کمیسیون پزشکی نهاد اعزام‌کننده (نیروهای مسلح) شخص مشمول را به عنوان جانباز تلقی نماید و حداقل 5% جانبازی به وی اعطا نماید و با احراز مجروحیت قبلی مشارالیه از سوی کمیسیون پزشکی نیروهای مسلح مربوط ضرورت احراز مجدد مجروحیت استنباط نمی‌گردد و نیازی به چنین دعوا وجود ندارد که در مانحن فیه حسب اوراق و مندرجات پرونده و اسناد ابرازی مضبوط در پرونده مجروحیت قبلی نامبرده توسط کمیسیون پزشکی نیروهای مسلح مربوط احراز گردیده است مع‌الوصف عدم ارائه صورت سانحه از سوی شاکی مسقط حق مکتسبه قانونی وی نبوده و عدم انجام تکلیف قانونی طرف شکایت در این خصوص موجب تضییع حقوق قانونی مشارالیه خواهد بود. بنا علیهذا توجهاً به احراز مجروحیت قبلی نامبرده از سوی کمیسیون پزشکی یاد شده شکایت نامبرده را قابل اجابت تشخیص و مستنداً به مواد 10، 11 و 58 از قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری حکم به ورود شکایت مطروحه به شرح خواسته صادر و اعلام می‌گردد. رأی صادره به موجب ماده 65 قانون موصوف ظرف مهلت بیست روز پس از ابلاغ قابل تجدیدنظرخواهی در شعب تجدیدنظر دیوان عدالت اداری می‌باشد.

این رأی به موجب دادنامه شماره 9809970959304082 ـ 1398/10/1 شعبه 23 تجدیدنظر مورد تأیید قرار گرفته است.

هـ ـ شعبه 37 بدوی دیوان عدالت اداری در مورد دادخواست آقای محمدرضا مقری فریز به طرفیت بنیاد شهید و امور ایثارگران (کمیسیون پزشکی) به خواسته اعمال تبصره ماده 87 از قوانین چهارگانه ایثارگران در قانون برنامه ششم توسعه به موجب دادنامه شماره 9809970902601865 ـ 1398/9/19 به شرح زیر رأی صادر کرده است:

در خصوص شکایت مطروحه به شرح موصوف با امعان نظر در محتویات پرونده اعم از دادخواست و مستندات تقدیمی شاکی و دفاعیات طرف شکایت لازم به ذکر است که اولاً: بند یک دفاعیات طرف شکایت مربوط به تکالیف یگانهای اعزام‌کننده افراد مشمول بوده و ارتباطی با وضعیت موجود شاکی که قادر به ارائه صورت سانحه نمی‌باشد ندارد. ثانیاً: تبصره بند (الف) ماده 87 قانون برنامه پنجساله توسعه ششم تکلیف رزمندگان هشت سال دفاع مقدس را که قادر به ارائه صورت سانحه بالینی هم زمان مجروحیت نیستند، به صراحت روشن نموده است. به نحوی که صرفاً با احراز مجروحیت [نه ارائه صورت سانحه بالینی هم زمان مجروحیت] توسط کمیسیون پزشکی نهاد اعزام‌کننده (نیروهای مسلح)، بنیاد شهید و امور ایثارگران موظف است شخص مشمول را به عنوان جانباز تلقی و حداقل 5 درصد جانبازی اعطا نمایند. ثالثاً: با توجه به احراز مجروحیت قبلی شاکی در کمیسیون پزشکی نیروهای مسلح مربوط (سپاه پاسداران انقلاب اسلامی) در تاریخ 1391/6/6 نیازی به احراز مجدد مجروحیت نبوده چرا که گواهی موضوع احراز مجروحیت مورخ 1391/6/9 از اسناد رسمی بوده که توسط اشخاص صلاحیتدار و در حدود صلاحیت قانونی صادر شده و دارای اعتبار قانونی است. مضافاً اینکه ضرورت احراز مجروحیت موضوع این تبصره با فرض عدم احراز قبلی بوده و احراز مجدد مجروحیت با وجود احراز قبلی، امری بیهوده و تکراری و عبث خواهد بود. رابعاً: تفسیر عبارت «احراز می‌گردد» مندرج در تبصره مذکور در ادبیات زبان فارسی نشان از عملی است که در زمان حال و در حال صورت گرفتن است. النهایه با عنایت به احراز مجروحیت قبلی شاکی در کمیسیون پزشکی نیروی مسلح مربوطه تخلف طرف شکایت در عدم اعطاء حداقل 5 درصد جانبازی برای ایشان وفق تبصره بند (الف) ماده 87 قانون برنامه پنجساله ششم توسعه کشور، از قوانین و مقررات به شرح معنون محرز و مسلم بوده و مستنداً به مواد 11، 58، 59 و 65 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری حکم به ورود شکایت صادر و اعلام می‌گردد. رأی اصداری ظرف 20 روز از تاریخ ابلاغ قابل تجدیدنظر خواهی در شعب تجدیدنظر دیوان عدالت اداری می‌باشد.

این رأی به موجب دادنامه شماره 9909970959300424 ـ 1399/2/1 شعبه 23 تجدیدنظر مورد تأیید قرار گرفته است.

هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 1399/11/18 با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.

رأی هیأت عمومی

الف ـ تعارض در آراء محرز است.

ب ـ با توجه به اینکه اولاً: بر اساس بند (الف) ماده 87 قانون برنامه پنجساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب سال 1395، «دولت مکلف است در اجرای ماده 61 قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت 2 مصوب 1393/12/4 به نحوی برنامه‌ریزی نماید که تا دو سال اول اجرای قانون برنامه کلیه مشمولان ماده مذکور تعیین تکلیف گردند. یگان‌های اعزام‌کننده نهادهای متولی موظفند گواهی مورد نیاز افراد مشمول این ماده و صورت سانحه را به کمیسیون احراز بنیاد شهید و امور ایثارگران ارائه نمایند.» ثانیاً: مطابق تبصره بند مذکور، «بنیاد شهید و امور ایثارگران موظف است رزمندگان هشت سال دفاع مقدس که صورت‌ سانحه بالینی همزمان مجروحیت را ندارند اما مجروحیت آنها توسط کمیسیون پزشکی نهاد اعزام‌کننده (نیروهای مسلح) احراز می‌گردد را به عنوان جانباز تلقی نماید و حداقل پنج درصد (5%) جانبازی به آنها تعلق می‌گیرد. اجرای این تبصره مانع از احراز جانبازی بیش از درصد مذکور توسط بنیاد شهید و امور ایثارگران نمی‌باشد.» ثالثاً: گرچه تبصره حاوی عبارت «احراز می‌گردد» می‌باشد و عبارت مذکور به ظاهر دلالت بر احراز در حال و آینده دارد و شامل احراز‌های گذشته نمی‌شود و لکن از آن جایی که قبل از تصویب قانون برنامه پنجساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب سال 1395، جانبازی شاکیان از سوی کمیسیون‌های پزشکی و احراز نیروهای مسلح مورد تأیید قرار گرفته و مراتب به بنیاد شهید اعلام شده است و تشکیل مجدد پرونده از سوی نیروی اعزام‌کننده تحصیل حاصل و اتلاف وقت است و ماده 5 دستورالعمل اجرایی تبصره بند (الف) ماده 87 قانون برنامه پنجساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب سال 1395 نیز به صراحت حکمی راجع به معرفی مجدد به کمیسیون پزشکی نیروهای مسلح و نفی رسیدگی و احراز‌های قبلی ندارد و از طرف دیگر  قانونگذار پیش از آن به موجب ماده 61 قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت 2 مصوب 1393/12/4 و هیأت وزیران نیز به موجب بند (ب) ماده 11 آیین‌نامه تعیین و احراز مصادیق عملی شهید، در حکم شهید و سایر مصادیق ایثارگری (تصویب‌نامه شماره 25825ت49189 ـ 1393/3/10 هیأت وزیران) بنیاد شهید را موظف به پذیرش و رسیدگی به پرونده ارسالی از سوی نیروهای مسلح کرده است، بنابراین لزومی به معرفی مجدد افراد به نیروهای اعزام‌کننده وجود ندارد، بنابراین رأی صادر شده مبنی بر وارد دانستن شکایت به شرح مندرج در گردش‌کار صحیح و موافق مقررات  است. این رأی به استناد بند 2 ماده 12 و ماده 89 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 برای شعب دیوان عدالت اداری و سایر مراجع اداری مربوط در موارد مشابه لازم‌الاتباع است.

رئیس هیأت عمومی دیوان عدالت اداری ـ محمدکاظم بهرامی